Valentzia eta DANAk gehien kaltetutako eremuetako batzuk lotzen dituen pasabidea laguntzera joaten diren boluntarioen etengabeko fluxua da. Hala ere, langile batzuk hasi dira, kontu handiz, kontrako noranzkoan doazen errepideak zeharkatzen: L'Horta Sud herriko bizilagunak dira, astelehen honetan berriz ere lanean hasi direnak. Batzuk, behartuta, eta beste batzuk, dirua behar dutelako bizirauteko.

Aemetek amaitutzat eman du Valentziako krisi meteorologikoa, baina mundu guztiak gogoratzen ditu arrisku handiko uneetan Mercadonako langileak ikus zitezkeen irudiak, hala nola helikopteroz erreskatatu zuten banaketa furgoneta bateko gidaria. Valentziako supermerkatu batean, hainbat pertsonak gertatutakoa aurpegiratu zioten ondoren Juan Roigi. Mercadonako presidenteak ‘gilipollas’ deitu zien. Astelehen honetan, Prat de Llobregaten, Mercadonaren kamioneta bat ikusi da berriro, gurpilen gainetik ura zeramala. Egoera horren aurrean, askok galdetzen dute ea nahitaezkoa den lanera joatea arrisku egoera horietan.

DANA dela-eta lanera ez joatea justifikatzen duten lau arrazoiak

«Zure segurtasuna arriskuan badago, ez joan lanera», adierazi du sare sozialetan Lan Ministerio espainolak. Yolanda Diazek azaldu du lau kasutan lanera ez joatea justifikatuko duen araudi bat lantzen ari direla.

Lanera ez joatea justifikatuta egongo da lekualdatzeak langileen segurtasuna eta osasuna arriskuan jar dezakeenean edo kaltetutako eremuak erreskatatzeko eta berreskuratzeko lanak oztopatzen dituenean, betiere telelana ezinezkoa bada.

Langileek desagertutako senideen egoera kudeatu behar dutenean edo haien heriotzaz arduratu behar direnean ere justifikatuta egongo da.

Gainera, beren etxebizitzak edo tresnak galtzearen ondorioz lanera joateko prest ez badaude, etxean geratu ahal izango dira.

Azkenik, ikastetxeak, egoitzak edo, oro har, zerbitzu publikoak ixtearen ondorioz, senideak zaintzeko premiei aurre egin behar badiete, lanera ez joatea justifikatu ahal izango dute.

DANAren ondoriozko kaleratzeak, debekatuta

Lan Ministerioak astelehen honetan aurreratu duenez, debekatuta egongo da DANA dela eta lanera joan ez diren pertsonak kaleratzea, hau da, baliogabetzat joko dira.

Telegramen zabaldutako informazio batean, Lan Ministerioak azaldu du justifikatutako absentziatzat hartuko direla lehen azaldutako egoerak eta, beraz, kaleratzea baliogabea izango litzatekeela kasu horietan.

Yolanda Diazek, gainera, errepikatu du telelana izango dela lehentasunez antolatzeko modua, eta, ezin bada, lanera joatetik salbuetsiko dela.

Zer dio indarrean dagoen araudiak?

Yolanda Diazen araudia berria da, eta DANAk sortutako ezohiko egoerari erantzuten dio. Hala ere, euri jasen arriskuagatik lanera ez joatea ere aurretiazko legeak babesten du.

Zehazki, 4/2023 Errege Lege Dekretuak baldintza klimatologiko txarretan jarraitu beharreko jarraibideak jasotzen ditu, eta enpresek langileekiko duten babes eraginkorraren betebeharrari egiten dio erreferentzia.

«Yolandai Diazek ateratako dekretua da hori, egoera kritikoen aurrean lana debekatzeko. Madrilen beroak jota hil zen kaleko garbitzaile baten kasuaren ondoren atera zuen», azaldu dio NAIZi Inko Iriarte LABeko Lan Osasuneko arduradunak.

Horrela, beren lanak kanpoan egiten dituzten langileen berariazko babes betebeharra jasotzen da dekretuan, eta ordutegia egokitzeko edo murrizteko betebeharra ezartzen da, baita lanik ez egitekoa ere, langileen segurtasuna eta osasuna bermatu ezin diren egoeretan.

Gai hori subjektibotasunari ez uzteko, Errege Dekretuak jasotzen du lanaldi aldaketa horiek nahitaezkoak direla Aemetek edo kasuan kasuko erakunde autonomikoek alerta laranja edo gorria ematen dutenean aurkako edozein fenomeno klimatologikori buruz (euriak, haizeak, izozteak, etab.).

«Baina guk uste dugu hori gertatu aurretik babes neurriak hartu behar ditugula beti. Eta muturrera joanda, Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzko Legeak bi artikulu eskaintzen dizkigu», dio Iriartek. Lehenengoa 44. artikulua da, eta adierazten du Laneko eta Gizarte Segurantzako ikuskatzaileak bisita bat egin behar duela jarduera geldiarazteko, berehalako arriskuagatik.

Era beran, Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzko Legeak aukera ematen die enpresei, «berehalako arrisku larria» izanez gero, berehala neurriak hartzeko, langileek beren jarduera eten edo lantokia utz dezaten. Gainera, langileak ez daude behartuta jarduerari berriro ekitera, arriskuak irauten duen bitartean.

Hala ere, lege horren 21.2 artikuluak langileek beren kabuz, enpresaren oharrik gabe, jarduera eteteko eta uzteko duten eskubidea babesten du, beren bizitzarako edo osasunerako arrisku larria dagoela uste dutenean.

Enpresak neurririk hartzen ez badu, baina langileen ordezkariak badaude, horiek, kideen gehiengoz, arrisku horren eraginpeko langileen jarduera geldiaraztea erabaki ahal izango dute.

Hala eta guztiz ere, Iriarteren arabera, LABek proposatzen du horrelako arrisku egoeretan «Administrazioa izatea jarduera geldiarazten duena, langileen segurtasunaren mesedetan».

Orduan, zergatik araudi berri bat?

«Lege honek langileen eskaerak idatziz egitea eskatzen du, batzordearen bozketa aurreikusten du... laburbilduz, oso gutxi erabiltzen da, eta ez da alerta egoeretarako erabiltzen, makina baten erabilera, adibidez, arriskutsua izan daitekeenean baizik», nabarmendu du LABeko Lan Osasuneko arduradunak.

Gainera, Iriartek adierazi du gobernuek ez dutela legea betearazteko gaitasunik. Ikuskatzaile baten bisita behar da, «eta Gipuzkoan, adibidez, 12 daude; Nafarroan, 10. Badakite ezin zaituztetela zigortu eta horregatik ikusi genuen Mercadonaren kamioia alerta gorria zabaldu zenean», adierazi du.

Gainera, aditu askok diote prebentzio sistemak, merkantilismoaren ikuspegitik eraikiak, ez duela balio izan langileen osasun interesak babesteko. Era berean, datozen hamarkadetan normala izango denaren aurrerapen bat izan da DANA, eta errealitate klimatiko berri batean gaudela frogatzera dator; beraz, legea egokitu beharko da langileak babesteko.