Beihl kontsularen gatibualdia, Hegoaldeko iheslarien babeslekuan
Mobilizazioak eta presio diplomatikoa funtsezkoak izan ziren Francok Burgosko Auziko auzipetuei heriotza-zigorra kommutatzeko. Baina gertaera horren atzean beste ekintza bat dago, ez hain aipatua, baina garrantzi handikoa: Eugene Beihl Alemaniako Errepublika Federaleko kontsularen bahiketa.
Penintsulako iparraldean Alemaniako hainbat enpresa ordezkatzen zituen negozio-gizon honen patua Burgosko auzipetuei lotuta egon zen, Zuberoako Montori herrian Pierre Legarto apaizak zuen etxean igaro zituen 23 gatibualdi-egunetan; ETA V-eko militanteek bahitu zuten Eugene Beihl, 1970eko abenduaren 1eko gauean, epaiketa hasi baino bi egun lehenago.
Ordurako, ETA bi korrontetan banatuta zegoen; urte hartako udan Itsasun bere VI. batzarra egin zuena, eta bere burua hiru urte lehenago egindako V. Batzarreko erabakien oinordekotzat aldarrikatzen zuena. ETA VI azkenean LKI bihurtu zen, eta, garai hartan, militanteen gehiengoa zatiketa horretan kokatu zen, nahiz eta geroago haietako asko ETA V-era itzuli.
Nolanahi ere, bi adarrek auzipetuak askatzeko ekintzak antolatu zituzten. ETA VI.ak presoak kartzelatik erreskatatzeko operazio bat prestatu zuen Burgosen, 'Operación Botella' delakoa, baina ez zuen lortu xehetasun txikiengatik. ETA V.ak, berriz, kontsul alemanaren bahiketa prestatu zuen.
Beihl Donostiako Mirakontxa pasealekuan bizi zen eta Parte Zaharreko San Juan kalean egiten zuen lan. Etxetik lanera eta lanetik etxera autoz joaten zen beti. Komandoko bi kide etxebizitzako garajean itxoiten egon ziren, beste batzuek guardia egiten zuten bitartean. Kontsula narkotizatu eta Bidasoaren ertzetara eraman zuten.
Lotuta zuten txalupa askatu egin zen, eta Iñaki Egañak 'El Proceso de Burgos. 50 años después' liburuan azaltzen duen bezala, inprobisatu egin behar izan zuten: «Espainiako eta Frantziako estatuen arteko ibaia Juanjo Etxaberen bizkarrean gurutzatu behar izan zuten». Txalupa ez zen izan gainditu zuten eragozpen bakarra: Egañak berak dio Donibane Lohizuneko Jendarmeriaren kontrol bat ere libratu zutela eta, azkenean, kontsula Montorira eraman zuen beste komando baten esku utzi zutela, Juanjo Blascok, Txomin Iturbek, Jose Luis Arrietak eta Eustakio Mendizabalek atxikia, besteak beste.
Beihl ez zen izan ETAren lehen aukera. Juan Jose Etxabek "El Proceso de Burgos. 25 urte geroago" dokumentalean zehaztu zuen, hasiera batean, kontsul estatubatuar bat aukeratu zutela eta bigarren aukera kontsul frantsesa zela. Hala ere, bahiketa gertatu baino bi egun lehenago, Etxaberi jakinarazi zioten Polizia bera zelatatzen ari zela eta bazekiela Bilbon ekintza bat egiteko asmoa zuela. Beraz, Beihl aukeratu zuten «eskuragarriena» zelako.
«Preso guztien betebeharra ihes egitea da, baina...»
Etxaberen esanetan, Montorira iritsi orduko, Beihli hau esan zioten: «Preso guztien betebeharra ihes egitea da, baina ez duzula alde egingo hitza ematen badiguzu, hilaren 25ean libre egongo zarela hitzematen dizugu». Hain zuzen, Beihl Alemaniako Wiesbaden herrian askatu zuten Eguberri egunean, baina ez ihes egiten saiatu gabe.
Komandoko kideak afaltzen ari ziren bitartean, Beihlek pijaman ihes egitea lortu zuen eta etxe aurreko tabernarantz abiatu zen, non bahiketaren azken ordua albistegietan ematen ari ziren. Bezeroak jakinaren gainean jarri zituen, baina ez zuen espero zuen laguntza jaso, horiek bahitzaileei itzuli zietelako.
Bahiketak iraun zuen bitartean, ETAk Anai Artea elkartea bozgorailu gisa erabili zuen. Elkarte horretan zeuden Piarres Larzabal apaiza eta Telesforo Monzon, Eusko Jaurlaritzako sailburu ohia. Antza denez, negoziazioak Donibane Lohizunen egin ziren. Hala ere, benetako negoziazioa Federiko Krutwigek eraman zuen Erroman, Willy Brandten gobernuko ordezkariekin.
«Franco agurtu nahi dut»
Egañak bere liburuan jasotzen duenez, Larzabalek bere memorietan idatzi zuen Alemaniak espainiar Estatuarekin harremanak hausteko konpromisoa hartu zuela, azkenean heriotza-zigorrak aplikatzen bazituzten, eta horren bidez jakin ahal izan dugu Willy Brandt Alemaniako kantzilerrak nolako garrantzia izan zuen Espainiako Gobernuari zigortuak indultatzeko presio egitean.
Dena dela, akordiorik gabe baina propaganda lortuta, ETAk Beihl askatzea erabaki zuen abenduaren 25ean. Horretarako, Albert Gaum alemaniar telebistako korrespontsalari deitu zion, eta Beihl Wiesbadenera eramateko ardura hartu zuen hark.
«Ezin naiz kexatu krudelkeriaz tratatu izanaz. Hala ere, zenbaitetan, eskuak eta oinak lotuta izan nituen. Gutunak idatzi ahal izan nituen, baina ez nuen ezer jaso», adierazi zuen telebista kate batean, aske geratu zen egun berean.
Geroago, EFE agentziaren Alemaniako ordezkaritzak Beihl kontsula elkarrizketatu zuen. Bere lehen hitzak hauek izan ziren: «Espainiako herri osoa eta Franco agurtu nahi ditut».
