Irulegiko Eskua, munduko aurtengo 10 aurkikuntza arkeologiko garrantzitsuenen artean
Heritage Dailyk 2022ko 10 aurkikuntza arkeologiko nagusiak aurkeztu ditu eta, horien artean, Irulegiko Eskua nabarmentzen da, euskal hizkuntzan ezagutzen den idazkunik zaharrena duena.
Urteko 10 aurkikuntza arkeologiko nagusien artean kokatu du Heritage Dailyk Irulegiko Eskua. Azaroaren 14an eman zuen Aranzadi elkarteak aurkikuntzaren berri, Irulegiko gazteluaren ondoan euskal hizkuntzan ezagutzen den idazkunik zaharrena topatu ostean.
«Ikerketak bost hitz identifikatu ditu, 40 karakteretan. Aurkikuntza horrek aurretik baskoiei buruz genekienaren zati handi bat deuseztatzen du, eta iradokitzen du objektuak euskarazko testurik zaharrena duela, iberiar idazkeran idatzia», nabarmentzen du argitalpenak. «Lehenago uste zen baskoiek ez zutela idatzizko hizkuntza egokirik (hitz gutxi batzuk izan ezik), eta soilik erromatarrek latina sartu ondoren hasi zirela testu idatzia uzten», gehitzen du.
Irulegiren Eskua bezala, arkeologo talde batek kanaandarrez perpaus oso bat identifikatu du, K.a. 1700. urteko bolizko orrazi batean grabatua. Orrazian idazkera alfabetikoaren asmakuntzaren lehen etapako 17 letra kananeo daude, forma arkaikoan. Zazpi hitz kananeok osatzen dute, honela diotenak: «Letagin honek ilearen eta bizarraren zorriak zabal ditzala». Hau ere hizkuntza kananeoko lehen idatzia litzateke.
Hauekin batera, Toskanako bainuetxe zahar bateko trantsizio etrusko-erromatarreko estatuen bilduma apaindua eta Sir Ernest Shackletonen Endurance ontziaren aurkikuntza, Antartikako kostaldearen aurrean. Hiru mastako belaontzia zen, Antartikako Espedizio Transantartiko Inperialean bidalia kontinente antartikoaren lehen lurreko zeharkaldia egiteko.
Era berean, milaka objektu eta eskaintza berreskuratu dituzte Azteken Tenplu Nagusian. Aurkikuntzak hauek dira: maskarak, burukoak, zetroak, bularrekoak, dardoak, iruditxoak, jaurtigailuak, areteak, tindak eta egurrezko eskaintza ugari, lekua jainko aztekei eskaintzeko utzi zituztenak.
Willendoko Venusa eta ezagutzen den eszena narratiborik zaharrena ere zerrendan sartzen dira. Azken hau, 11.000 urteko banku neolitiko batean zizelkatua, Sayburç herrian aurkitu zen, Turkiako hego-ekialdean.
Zerrendan ezin hutsik egin Egipton egindako aurkikuntza bat. Fayoum hirian hileta eraikin handi bat eta Fayoumen erretratuak, ptolemaiko eta erromatar garaikoa.
Londresko arkeologoek, aldiz, urrezko eta harribitxiz apaindutako lepoko bat aurkitu dute Northamptonshireko indusketetan, duela 1.300 urte egindakoa.
Azkenik, Indiako Arkeologia Zerbitzuak galdutako tenpluak, egitura budistak eta kobazuloak aurkitu ditu Indiako Umaria de Madhya Pradesh barrutian dagoen Bandhavgarh baso erreserban. 26 kobazulo dokumentatu dira, II. mendetik V.era bitartekoak, 26 tenplu, 2 monasterio, botoa emateko 2 estupa eta 46 eskultura barne.