2023, inoizko urterik beroena, CO2 errekorrarekin eta muturreko lehortearekin
Muturreko tenperaturetatik uholde, sute erraldoi eta urakanetara: krisi klimatikoa mundua gogor kolpatzen ari da, eta 2023a inoizko urterik beroena izango da, CO2 maila errekorrarekin eta lehortea «planeta eskalan aurrekaririk ez duen larrialdi» bihurtzeko bidean.
Urtea amaitzeko egun gutxi batzuk falta direnean, 2023a izango da «ziurrenik» planetako urterik beroena, erregistroak daudenetik, Munduko Meteorologia Erakundeak (MME) aurreratu duenez.
Ildo beretik jo du Copernicus klima aldaketaren Europako zerbitzuak, klimari buruzko hileroko azken buletinean. Bertan, lurrazaleko airearen aldakuntza termikoei, itsas izotzaren estaldurari eta mundu mailako aldagai hidrologikoei buruzko datuak jaso dira.
Azken bederatzi urteak (2015etik 2023ra) dira ezagutzen diren beroenak, MMEk zehaztu duenez.
2023an, beste joera bat atmosferan berotegi efektua eragiten duten emisio kutsatzaileen igoera eta planeta mehatxatzen duen berotze globala izan dira. Hala, aurreikuspenen arabera, atmosferako karbono dioxidoak marka berria izango du 2023an, 40.900 milioi tona isurita, Global Carbon Project nazioarteko erakundearen datuen arabera.
Bolumen horretatik, erregai fosilei lotutako karbono dioxidoaren emisioak %1,1 handituko dira urtea ixtean, 2022aren aldean, 36.800 milioi tonako errekor berriarekin.
Bestalde, Antartikako itsas izotzaren hedadura minimo historiko absolutura iritsi zen otsailean, 1979an satelite behaketen aroa hasi zenetik. Artikoan, mailak normalaren oso azpitik mantendu ziren, eta urteko balio maximoak eta minimoak, hurrenez hurren, inoiz izandako bosgarren eta seigarren baxuenak izan ziren.
Ipar Amerikako mendebaldean eta Europako Alpeetan, glaziarren urtze sasoia muturrekoa izan zen. Suitzan, glaziarrek beren bolumenaren %10 inguru galdu dute azken bi urteetan.
Itsasoaren gainazaleko tenperaturari dagokionez, 2023an mailek nabarmen gainditu dituzte aurreko markak. Atlantikoaren ipar-ekialdean, Mexikoko golkoan eta Karibean balioak oso altuak izan dira.
Lehorteak
Bestalde, NBEk lehorteari buruz bildutako datuen arabera, «planeta mailan aurrekaririk ez duen larrialdia da». «Gizakiak eragindako lehorteen inpaktu masiboak ia ez dira agertzen hasi».
Desertifikazioaren Aurkako Nazio Batuen Konbentzioaren (CNULD) arabera, Estatu Batuetan kontinenteko azaleraren %5ek, udaberri honetako datuen arabera, lehorte larria eta muturrekoa zuen.
Txinan, adierazleen arabera, lehortearen intentsitatea %80 handituko da 2100erako. Afrikako Adarrean, joan den urtearen amaieran, 23 milioi pertsona elikadura segurtasun gabezia larriaren eraginpean zeuden arazo horrengatik.
2023an, bestalde, zikloiek eta tifoiek munduko zati handi bat astindu dute, milaka hildako eta desagertu, desplazatutako biztanle eta milioi askoko kalte ekonomikoekin batera.
Haize urakanatuei lotutako fenomenoek larriki astindu dituzte Madagaskar, Malawi, Mozambike, Bangladesh, Txina, Filipinak, Zeelanda Berria eta Libia, besteak beste.
Hondamendi berrienetako bat Otis urakana izan zen, 5. mailakoa. Urrian Acapulcoko bainuetxe mexikarra jo zuen, eta gutxienez 43 pertsona hil eta 36 desagertu ziren. Hala ere, hilgarriena Daniel zikloia izan da Libian, irailean, 4.200 hildako eta 10.000 desagertu baino gehiagorekin.
Europa mendebaldean, Ciaran depresioak, 200 kilometro orduko baino gehiagoko haize-boladekin eta euri zaparrada handiarekin, dozena bat hildako eta milioi askoko kalte ekonomikoak utzi zituen duela aste batzuk.
Suteak
Era berean, 2023an baso-suteek, gero eta zabalagoak, bortitzagoak eta aurrekaririk gabeko magnitudeetakoak, adierazle kezkagarriak izaten jarraitu dute. Kanadan, su-denboraldia muturrekoa izan da, atmosferako CO2 isurien inpaktua batez bestekoa baino sei eta zortzi aldiz handiagoa izan baita. Europan, 2023an izan dira «suterik larrienak» eskualdean, Janez Lenarcic Krisia Kudeatzeko Europako komisarioaren arabera.
Copernicus zerbitzuaren azaroaren amaierara arteko adierazleen arabera, arrazoi horrengatik EBn erretako lur naturalaren azalera 500.000 hektarea ingurukoa zen.