Dec de Lhurs, Pirinioetako Dolomitak

Lhurs-eko zirkua eta Laskun paradisua dira. Pirinioetan baino, Dolomitetan dagoela irudituko zaio mendizaleari. 1.000 metrotik gorako hormatzar tenteak daude, orratz ikusgarriak, mendi ederrak eta belaze eta bailara berdeak. Laskun eta bertako mendiak Biarno dira, eta Hiru Erregeen Mahaiak, Euskal Herriko mendi garaienak, finkatzen du gure aberriaren muga, Lhurs aintziratik kilometro pare eskasera. Ipar isurialdean dauden mendiak dira, sarri lainoak estalita. Baita udan ere. Dec de Lhurs mendia da inguru hartan ikuspegi ederrenetakoa eskaintzen duena.

Nekez topatuko dugu Laskun bezalako txoko magikorik Pirinio osoan. Euskal Herrian kokatuta balego, gure aberriko toki ederrena izango litzateke, zalantzarik gabe, baina Hiru Erregeen Mahaia eta Auñamendi tontorren ipar isurialdean dago, Biarnon. Bi gailur horiek dira Euskal Herriko mendi garaienak. Lehena, ofiziala, eta bigarrena, euskal mendizaleon gailur kuttunenen zerrendako lehena, 700 metro eskasengatik Biarnon baitago Kantauri itsasotik hasi eta 2.500 metroko langa gainditzen duen lehen tontorra. Bietatik kilometro eskas batzuk baino ez daude Laskun herrira eta herrixka hori dagoen bailara dotorera.

Laskun 900 metro pasatxora dago, eta mendebaldera dauzkan hormatzarrak 1.500 metro gorago daude. Mendi puska handiak dira, bertikalak oso, eta ederrak benetan. Iparretik hegora garbi-garbi antzematen dira Auñamendi, Hiru Erregeen Mahaia, Billere edo Bilara, Dec de Lhurs, eta urrunago Petretxema, Antsabereko orratz magikoak, baita Atxerito bera ere. Pirinioetan ibilia den euskal mendizale orok memorian iltzatuta duen mendi-izen zerrenda da hori. Argazki dotore hori ikusteko, zortea izan behar da eguraldiarekin, Laskun ipar isurialdean dagoelako, eta Euskal Herriko Kantauriar isurialdean lainoa nola, hara ere antzera sartzen da, hego isurialdera pasatu ezinik, erraz, mendi garaien aurka talka egin ostean. Litekeena da Laskun eta inguruko mendiak bere osotasunean ezagutzeko bertara buelta pare bat egin behar izatea.

Dec de Lhurs da Lhurs zirkuko gailur erosoena, errazena. Ez dauka zailtasun teknikorik, akaso noizbehinka besoak erabiltzeko beharra azken igoeran, baina bestelakoan igotzen erraza. 2.176 metro ditu, eta Hiru Erregeen Mahaia gailurraren luzapena da, ekialderantz. Zeru argia egokituz gero, bistak itzelak dira, eta Lhurs-eko zirkua bere osotasunean ikus daiteke: Lhurs glaziar jatorriko aintzira, 1.690 metrora, Billere eta Auñamendi iparrean, Hiru Erregeen Mahaia mendebaldean, eta Antsabereko orratzak eta Petretxema hegoaldean. Euskal Herrian zirku bakarra dago, Lutoa izenekoa, Uztarrozen, Kartxela, Barazea eta Otsogorrigañe mendien magalean, baina Lhurs-ekoa askoz alpinoagoa da. Pirinioetako benetako zirkua, ulertze aldera.

1.200 metroko desnibel positiboa

Dec de Lhurs gailurrera jende gutxi animatzen da, ondoan dituen mendiak ezagunagoak eta garaiagoak direlako, baina inguruko erosoena da. Halere, ez da mendi buelta soila. 1.200 metro igo behar dira, eta sei ordu pasako buelta osatu behar da Anapia aparkalekura bueltatzeko. 15 bat kilometroko buelta. Aparkaleku hori Laskundik kilometro pasatxora dago, eta ondo adierazita dago nola iritsi bertaraino. Mendiko botak janzten hasterako jabetzen da mendizalea paraje haietako edertasunarekin, Anapia Billere mendi puskaren azpian baitago. Aparkalekua 1.000 metro pasatxora, Billere mendia 2.308 metrora!

Lainoak jolasean dabiltza mendi garaiak nola gainditu aztertzen. Lehen ordu erdia pista batean barrena egiten da. Bertako artzainek eta egur ustiatzaileek erabiltzen dute. Izan ere, Larrangus baso aberatsa pago sendo eta erraldoiez osatuta dago. Pendiza handia da tarteka, justu Billere mendiaren azpiko pasabide bitxi batera heldu arte, 1.400 metrora. Han zuhaitzak bakantzen hasten dira, eta harri bidea nagusitzen hasi. Lhurs aintzira gertu dago, eta handik jaisten den urak harri puska handiz betetako arroa zeharkatu behar du bidea egiteko.

Ia 1.700 metrora dago Lhurs aintzira, eta gazta ekoizten duen kuadrilla pare bat dago bertan. Ardi eta zakurrez inguratuta, noski. Bitxikeria moduan, saltzen duten gazta kopurua eta erosleen jatorria apuntatzen dituzte, nonbait osasun arduradunek hala eskatuta. Bakea transmititzen du Lhurs aintzirak (gaskoiez, elur jausia), egunak minutuak balira bezala. Mendebaldera, zaindari, harro altxatzen da Hiru Erregeen Mahaiko taula eta tontorra. Lhurs-etik piramide itxura dauka Hiru Erregeen Mahaiak, ohiko irudiarekin alderatuta erabat ezberdina eta ezezaguna.

Lhurs aintziratik hegora egin behar da, Hiru Erregeen Mahaia eta Dec de Lhurs banatzen dituen leporaino, 2.000 metrora ia. Lainoa mendietara itsasten doa pixkanaka, eta erreferentzia gisa, esan, pinu bakarti pare bat badirela bidean, leporaino, ez galtzeko. Haien ondotik pasatzen den mendi xenda garbia da. Lepoan bistak ikaragarriak dira… baina lainoa temati dabil uda honetan Euskal Herriko ipar isurialdean. Dec de Lhurs gailurra bera ere segundo gutxi batzuetan bakarrik agertu da gure begi aurrean. Gailurrerainoko bidea erraza da, azken tartean izan ezik. Halako kanal harritsu bat gainditu behar da, 20-30 metrokoa, baina ez dauka zailtasun handirik. Noizean behin besoak erabili, eta kito.

Hiru orduren buruan gailurrera iristen da aise. Behe lainoz inguratuta, eta bistarik gabe, ogitartekoarekin gozatu behar derrigor. Naturak eman eta kentzen baitu, nahierara.