ZAHARTZEN ARI DIREN KORUEN INGURUAN GOGOETA ABIAN, IPAR EUSKAL HERRIAN

Ipar Euskal Herriko abesbatzen egoeraz gogoeta prozesua abiatu berri da. Parte-hartzaileen zahartzea, zuzendarien formazioa eta partituren beharra dira lantzen ari diren gai nagusiak. Azken behar horri erantzuteko Euskal Kultur Erakundeak partiturak emanak ditu urririk bere webgunean.

Euskal Kultur Erakundearekin batera Ipar Euskal Herriko Abesbatzen Federazioak eta Bozaren Akademiak egungo eta biharko abesbatzen egoerari buruzko gogoeta abiatuko du. Hego Euskal Herrian ez bezala, iparraldeko hiru lurraldeetan egoera zaila bizi dute abesbatzek, bereziki, parte-hartzaileen zahartzea dela eta. Taldeetako zuzendarien formakuntzari loturiko beharrari aurre egiteko dinamika ezberdinak badira jada plantan emanak, baina bide berriak bilatu edo direnak garatzeko baliatzen ari dira prozesu hau, eta horretarako udazkenean izanen den hitzorduak garrantzi berezia izanen du. Partituren beharra ere lantzen ari dira, eta eremu horretan EKEk hamar urte darama lanean, Interneten denen eskura eman duen euskal kantuen funtsaren bitartez.

Uztaritzen egoitza duen erakundeak abesbatzen zerrendatzea egin zuen duela hogei bat urte, eta orduan 80 koru zeudela ageri zen, geroztik kopurua handitu egin da, eta egun zenbat diren zehazki inork ez badaki ere, bai EKEtik eta bai federaziotik, ehunen bat izanen direla baieztatu dute, eta horietatik 30 bat federazioaren baitan daude. Horiei Estatu frantsesean dauden euskal koruak gehitu nahi izan dizkiete, Parisen eta Bordelen kantari ari direnak, esaterako.

Momentu honetan transmisioa da erronka handienetako bat, handiena ez bada. Bidasoaren hegoaldean ez bezala, gazte gutxik parte hartzen dute kantugintza mota honetan, eta haurren koruak ere oso gutxi dira. Ipar Euskal Herriko Abesbatzen Federazioko zuzendari Pantxoa Daguerrek horrela laburbildu du egoera: «Taldeak zaharrak dira, entseatzen gara jendea erakartzen, transmisio lana bada egiteko, baina ez da erraza. Hegoaldean diferentea da, han gazteagotik hasten dira kantatzen, hemen zaharrak gara denak». Ezberdintasun hori ongi ezagutzen du Daguerrek federazioa Euskal Herriko Abesbatzen Elkartearen parte baita, eta harreman estua daukate Araba, Bizkai eta Gipuzkoako elkarteekin.

«Azken hilabeteotan etorkizunari buruzko gogoeta horretan aipatzen da anitz ere, zuzendariak behar direla, formakuntza behar dela. Harreman estuak ditugu federazioarekin, gogoeta horretan aitzina egin ahal izateko», azaldu du Euskal Kultur Erakundeko estrategia eta egitasmo digitalen arduraduna den Jakes Larrek.

Azken erronka honetan aitzinatzeko dinamika abiatu zuen jada Frederic Sorhaitzek 2018. urtean. Kontserbatorioko irakaslea eta Biarritzeko Itsasoa abesbatzako zuzendaria da bera, eta koru gidarien mahai-inguru bat sortu zuen, egiten duten lanaren inguruan hitz egiteko eta egun dituzten arazoez gogoetatzeko xedez. Bozaren Akademiak formakuntza ofiziala ematen du, eta zuzendari batzuk bertara hurbiltzen dira. Formakuntza ikastaro horien bitartez abesbatzen gaitasuna handitzea da asmoa. Larreren arabera, helburua argia da: «Maila igo nahi dugu, Hego Euskal Herrikoen mailara hel dadin, bada desoreka handi bat. Baditugu bizpahiru abesbatza on, baina bereziki eskas dira haur koruak».

Federazioak ere ikastaroak eman izan ditu, baina irakasteko momentuan parte-hartzaileen artean maila oso ezberdina izatea arazoa dela azaldu du Dominique Lambert idazkariak: «Zenbait ikastaro ere eman izan ditugu, baina benetan pertsonaren arabera moldatutakoak izan behar izan dira. Maila txikia dutenak anitz dira, eta etorri direnen artean, formazio maila ona dutenak eta ezagutza musikalak badituztenak gutxi dira».

Korukideen artean ere, formakuntza lana egitea balegokeela jakinarazi du Larrek: «Partaideek beharko lukete musika irakurtzen jakin, hori arazo bat da hemen Iparraldean. Bederen koru zuzendari gehienek menperatzen dute».

Bat etorri da Lambert horretan, eta horregatik federazioak Kantu Bilduma antolatzen duela azaldu du: «Partiturak banatzen dizkiegu etxean prestatzen has daitezen, errepikara zenbait ikasita etortzeko. Ikusten da anitzetan jendeak ez dakiela elkarrekin kantatzen». Aurten ere eginen den ekimenaren lehen partea otsailean abiatu zen, eta urtean zehar egiten diren entseguak dira, nahiz eta koronabirusa dela eta zenbait hitzordu ezin izaten ari dira egin. Ekimenaren bukaera, berez azaroaren 8an eta 15ean izanen litzateke, Kanbon eta Azkainen kontzertuak eginez, baina datak atxikiko dituzten ikusteko dago.

Partiturak denen eskura

Gogoeta horretan lantzen ari den hirugarren ardatza partiturena da, eta EKEk sarean duen euskal kantuen funtsa erronka horretan ekiteko tresna gisa ageri da. Erakundea 2010. urte inguruan hasi zen partiturak sarean ematen, eta gaur egun 700 bat badira webgunean denen eskura emanik. Funts horretako partituren berezitasuna abesbatzentzat bereziki egindakoak izatea da.

Zerbitzua urririk da, transmisio xedearekin bat eginez. Eta egiten den lan horrek eskaera bati erantzuten diola baieztatu du Larrek, bisitarien kopuruak erakusten duen legez: «Sorpresa biziki ona da, gure webgunearen estatistikei begiratuta ohartu gara, agendaz bestalde, hori dela kontsultatuena».

Sorpresa ere bada kontsulta egiten dutenen kokagunea, bisitarien gehiengoa Euskal Herrikoa bada ere, atzerritik ere bisitak izaten baitituzte: «Kanpotik asko ditugu, bereziki Frantziatik. Jendeak euskal kantuak bilatzen baditu ere, amu batzuk ere baditugu jendea erakartzeko, espainolez diren kantu bat edo bi eman ditugu tartean, horrek ere erakartzen du kanpoko publiko bat, beharbada interesatuko dena euskal funtsarekin». Arrakasta handi horretan urririk izateak duen pisua nabarmendu du estrategia eta egitasmo digitalen arduradunak.

Webgunean aurkitutako informazioarekin ez da beti aski izaten, eta zenbait erabiltzaile beraiekin harremanetan jartzen dira: «Normalean jendeak bilaketak egiten ditu Googlen, eta atzematen dute. Askotan beste eskaera zehatz batzuk izaten dira, nesken ahotsak esaterako, orduan egilearengana edo abesbatzen federaziora zuzentzen dugu». Batzuetan hitzen itzulpena ere eskatzen dute, eta berez, zerbitzu hori eskaintzen ez badute ere, anitzetan sarean badiren itzulpenak bilatu eta helarazten dizkiete: «Ez da gure lana, baina galde hori ere bada, jendeak nahi du ulertu kantatzen duena».

Joseph Marisen proposamen baten bidetik abiatu zen egitasmoa. Garazi aldean abesbatzen eremuan lan handia egindakoa da eta inguru horretan oso ezaguna dela jakinarazi du Larrek: «Badu dohaina jada atera diren kantuen eta partituren arramoldaketak egiteko, bere estiloan». Dohain horrekin egindakoa partekatu nahi izatea izan da funts honen abiapuntua: «Nahi izan ditu publikoaren eskura eman, eta ez zuenez gaitasunik Interneten partitura horiek zintzilikatzeko, gugana zuzendu zen. Bere proposamena onartu eta hasi ginen bere partiturak zintzilikatzen, 500 bat igo ditugu orain arte».

Marisi esker egindako transmisio desmartxa azpimarratu du Pantxoa Etchegoinek, EKEko zuzendariak. Bide horretan Manex Pagolarekin batera egin zuen lana ere ekarri du gogora, konpositore, musikari eta idazle ezaguna zendu aitzin, elkarrekin bere kantuak abesbatzentzako moldatzen aritu baitziren biak, eskuz esku.

Lehen urrats horiek bidea ireki zutela adierazi du Larrek: «Beste musikari batzuk ohartu dira JoMarisek egin zuen lanaren balioaz, eta lan batzuk ere eman dizkigute. Horien artean nabarmena da Frederic Sorhaitzen lana, berak ere eskaini dizkigu bere partiturak, eta gaur egun 700 dira orotara, zintzilikaturik gure webgunean urririk». Proiektu parte-hartzailea da, oraingoz beste proposamenik jaso ez badute ere, partiturak partekatu nahi dituen orori irekia da.

Bilketa lan horretan Errenterian finkatua dagoen Eresbilen egindako lana nabarmendu dute EKEko kideek. Etchegoinek azaldu du: «Ohartu ginen bertan anitz eta anitz artxibo bazituztela, euskal ereslari, konpositoreenak. Hemengo abesbatza anitz joaten dira hara, eta ohartu ginen hemen bazirela ereslariak eta musikariak moldaketak egiteko». Larrek, horren ondoan, Uztaritzetik erakundeak egiten duen lanak zer toki duen azaldu du: «Eresbilek funts handia du, guretzat instituzio bat da, eta erranen nuke gurea osagarria dela. Anitzetan hemengo koruentzat errazagoa da gure webgunetik telekargatzea, Errenteriara joatea baino».

«Gure aldetik, saiatu gara hemengo abesbatzak sustatzen, konturatu ginen koru askok horrelako materialaren beharra dutela, eta proiektu honen bidez hutsune hori betetzen entseatzen gara», borobildu du Larrek.