XXI. mendeko gerra(k)

Otsailetik zeresan handia ari da ematen Ukraina eta Errusiaren arteko gerra. Asko hitz egin da kalean honi buruz, milaka berri jaso ditugu komunikabideetatik, ehundaka salaketa mezu Whatsappen, hamaika elkartasun ekintza Ukrainako biktimei laguntzeko asmoz... Gogor kritikatu ditugu Errusia zein Putinen erregimen autoritarioa. Eta Errusiaren aurkako zigor ekonomikoak, merkataritza boikotak eta nazioarteko kirol lehiaketa nagusietan lehiatzeko debekuak ezarri dira bitarte honetan. Esan daiteke gehiengo zabal batentzat mundu mailako etsai «berri» bilakatu dela Errusia eta nazioarteko «tirano» ankerrena V. Putin...

Badira, ordea, honen guztiaren inguruan asko harritzen nauten hainbat jarrera, gertuko ingurunean ere sumatzera iritsi naizenak:

Hasteko, badirudi Putinen ankerkeria eta indarkeria 2022 honetan ezagutu dugula. Hamarkadak daramatzanean gisa honetara jokatzen. Ez da ezer berria. Ondorioz, zergatik orain arte inork ez zuen ahotsik altxatzen eta orain bai? Zer aldatu da? Hor daude 90eko hamarkadatik hona Txetxeniako zein Dagestan-eko herritarren aurka egindako txikizioak. 1999tik Txetxenia Errusiak okupatuta dago, 100.000 hildako eragin zituzten (ia denak zibilak), Grozny gisako hiriak erabat suntsituta geratu dira, txetxeniarren %33k ihes egin behar izan zuten eta giza eskubideen urraketa sistematikoa da bertan. Hori horrela, zergatik ez zen Errusia gaitzesten? Zergatik lehen hain ona zen Putin eta orain bat-batean txarra bilakatu da, bere ekintzak aldatu ez badira? Lehen biktimak urrunekoak (edota arriskutsuak) suertatzen zitzaizkigulako agian?

«Nola liteke XXI. mendean gerra bat egotea? Ez da posible, lotsagarria da!», aipatu zidan ezagun batek, erabat arduratuta eta asaldatuta. «Nola gerra bat? Zoritxarrez, gerra asko (eta oso krudelak) egon dira eta daude gure mende honetan», erantzun nion harrituta. «Ireki begiak, mesedez!» esanez bezala. Indarkeriak, indartsuenaren legeak eta gerra krimenek gidatutako ordena, sistema, baita guk zibilizatutzat hartzen dugun hau. Gatazkaz betea eta ahulenei erasotzen diena, egunero milaka biktima eraginez: hor dago Israel palestinarren (zein Libanokoen) aurka egiten ari den garbiketa etnikoa, aplikatzen ari den apartheid-a, genozidioa. Nazien biktima izan zirenen oinordekoak nazien pare jarrita daude aspalditik. Europaren zein AEBen laguntzarekin zein isiltasunarekin, noski. Ezin ahaztu Maroko Saharako herriaren aurka egiten ari dena ere, lurraldeak okupatuz, herritarrak desertuko errefuxiatu guneetara kanporatuz, ilegalki Saharako baliabideekin negozioak eginez... Hori dena, bereziki Espainiaren zein Frantziaren laguntza eta babesarekin... Turkiako estatuaren CVa ere orbanez eta odolez zipriztindua dago: XX. mende hasieran Armenian eragindako genozidioa edo azken hamarkada luzeotan Kurdistango herriaren aurka martxan duen gerra makineria guztia... Hau ere Europar Batasunaren konplizitatearekin. Edo Arabia Saudi Yemenen aurka egiten ari dena. Baina Mendebaldeko herrialdeon aliatu leial eta negoziokidea denez... Ezin ahaztu AEBak ere, eta eragin dituen gerrak-inbasioak (Vietnam, Afganistan, Irak…) zein Hego Ameriketan sustatu, babestu, dituen estatu kolpeak eta erregimen militarrak. Edota Lehen Mundu deiturikoak Afrikan aplikatzen dugun «gosearen gerra», urtero milioika hildako eragiten dituena.

Gatazka hauetako asko, gainera, denboran eternizatzen ari dira, «ohiko», «normal» edo «natural» bailiran... Inola ere ez denean horrela... Zergatik ez gaituzte ukitzen, mintzen, Ukrainako gerrak bezala? Lehen mailako eta bigarren mailako gerrak ote daude? Lehen eta bigarren mailako biktimak dauden bezala? Zergatik injustizia berdinen aurrean gure elkartasun edo erantzun maila hain desberdinak? Euren azalaren koloreak eragina ote du honetan? Azken urteotan, urtero 25 milioi errefuxiatutik gora daude munduan, gatazketatik, gosetik edota hondamendi naturaletatik ihesi datozenak... Zergatik batzuk eskuzabalik hartzen ditugu, baina beste denak uharte galduetara bidaltzen edo hesi erraldoien atarian erailtzen? Ez al dira denak pertsonak? Ez al dute guztiek laguntza behar?

Aurrekoari lotuta, Errusia gogor zigortua izan den bezala, zergatik ez dira modu berean zigortzen Errusia bezain erasotzaileak eta hiltzaileak diren Israel, Maroko, Turkia, AEBak edo Arabia Saudi? Zergatik ez dira aplikatzen neurri berdinak krimen berdinentzat? Zergatik egiten ditugu halako desberdintasunak?

Azkenik, Ukrainako guda 2022ko otsailean hasi zela kontatu digute komunikabideek. Baina ezkutatu egiten dute gatazka eta erasoak 2014tik datozela. Orduko Ukrainako Gobernuaren jarrerak ikusita, Donbass izeneko eremuko herritarrek independentzia aldarrikatu zutenean (errusiar sentitzen zirelako). Ukrainaren erantzuna (AEBen laguntzaz) Donbassi militarki eraso eta etxebizitzak, eskolak, ospitaleak zein lantokiak bonbardatzea izan zen, 1.000.000 zibil desplazatu eta 6.000 hildako eraginez, auzo osoak birrinduz... Kontuz ibili behar gara, beraz, errelato ofizialarekin, hots, “Errusia gaizto eta Ukraina zintzo”-arekin. Bata zein bestea dira erasotzaileak eta gerra-krimenen erantzule. Errusia dirudien bezain ankerra da, bai, duda gabe. Baina Ukraina ez da kontatzen diguten bezain otzana edo bakezalea.

Ezkutuko protagonistak daude gerra honen atzean ere. Euren interes ekonomikoak direla medio, Ukraina erabiltzen ari direnak gerra sustatu eta negozioa egiteko. Eta, bide batez, arerio historiko bat ahultzeko, bakartzeko. Beste behin AEBetako eliteak dira hariak mugitzen dituztenak. Hildakoak, beti bezala, besteek jartzen dituzte...

Eta ondorengo galdera datorkit burura: hamarkada luzez etengabe etsaiak, tiranoak, asmatzen eta ondoren «ustez» borrokatzen dabilen hori ez ote azkenerako benetako etsaia edo arerioa dena?