«Izendapenak, bere soilean, ez du daukagun larrialdi egoera irauliko»

Aizpea Otaegi (Errenteria, 1974) Errenteriako alkatea da 2019az geroztik. Tentsio eremu izendatzeko eskaera egiten lehen udalerria izan zen, eta Lakuako Etxebizitza eta Hiri Agenda sailak asteazkenean esleitu dio izaera hori. Horrek Udalari aukera emango dio alokairuaren igoerari mugak ezartzeko. Baina hortik harago lan egin behar dela uste du Otaegik.

Errenteria da Hego Euskal Herrian gune tentsionatu izaera jaso duen lehen udalerria, eta, beharrezko tramiteak aurreikusitako epeetan egiten badira, urtarriletik aurrera Estatu espainoleko Etxebizitza Legearen neurriak aplikatzeko aukera izango du. Aizpea Otaegi alkateak, ordea, etxebizitzaren larrialdiari ikuspegi integral batetik erantzun behar zaiola iritzi du eta, beraz, izendapenak irekitzen duen bidetik harago lan egin behar dela ohartarazi du NAIZ Irratian.

Izendapena baduzue, zeintzuk dira orain espektatibak?

Heldu da izendapena, baina oraindik hilabete batzuk falta dira Etxebizitzaren Ministerio espainolak izendapena argitaratu dezan. Orduan indarrean sartuko dira legeak ahalbidetuko dizkigun neurriak. Esango nuke, Errenteriaren kasuan, nagusiki abantaila bat ekarriko digula izendapena aplikatzeak: alokairuaren merkatuan dauden etxebizitzek ezingo dute, orain arte egin duten bezala, prezioa neurrigabe igo. Uste dut berri oso ona dela, segurtasuna ematen dielako alokairuan bizi direnei. Hortaz, prezioan igoerak KPIaren igoeraren antzekoak izango dira.

Zein dira tentsio eremu izateko aitortza eskatzera eraman zaituzten faktoreak?

Legeak bi adierazle finkatzen ditu, eta bi horietako bat betetzea nahikoa da izendapena eskatzeko. Errenteriaren kasuan, biak betetzen ditugu. Batek zerikusia du azken bost urteetan alokairuak izan duen igoerarekin, KPI metatua baino gehiagokoa izan behar du baldintza betetzeko. Bestea da familiek etxebizitzarengatik ordaintzen duten hori %30 baino gehiago izatea. Hipoteken eta alokairuen prezioak hartzen dira kontuan, eta, gure kasuan, ehuneko hori gainditzen dugu, eta badakigu alokairuan bizi direnen kasu batzuetan %40ra ere iritsi daitekeela ahalegina. Hori izugarri handia da.

Batez beste, zenbat diru bideratzen du Errenteriako familia bakoitzak alokairura?

Diagnosia egin genueneko datuak ez dira gaurkoak. Errealitatea urtero aldatzen doa. 2023ko datua jasotzen zuen diagnosiak, eta 700dik gorako alokairua ordaintzen zen batez beste. Baina gaur alokairuan bizi direnei zein etxegintzaren esparruan lan egiten dutenei galdetuta, esaten digute 850 eurotik beherako alokairurik ez dagoela.

Errenteriako Udala izan zen tentsio eremu izendatzeko eskaera egin zuen lehena. Nolakoa izan da prozesua?

Bidea urratzen joan gara, lehendabizikoa izateak hori du ezaugarria. Eusko Jaurlaritzarekin etengabeko elkarrizketa izan dugu eta, kasu batzuetan, ebazten joan behar izan dugu zehazki zein zen egin beharreko bidea. Uste dut bide honek balio izan duela udalek Eusko Jaurlaritzaren aldetik jasotzen duten erantzunak zehatzagoak izan daitezen, eta Eusko Jaurlaritzak berak ere garbiago izan dezan zein den bidea. Edozein kasutan, eskaera egin ahal izateko diagnosi zehatz bat egin dugu. Eta, bestetik, hiru urterako plana zehaztu dugu, ulertzen dugulako izendapenak, bere soilean, ez duela etxebizitzaren arloan daukagun larrialdi egoera irauliko. Alokairuen prezioak mugatzeaz gainera, beste neurri batzuk ere ezinbestekoak izango dira, etxebizitzaren esparruan bestelako errealitate batera igaro nahi badugu. Horregatik, hiru urteko plangintza horretan bestelako neurri batzuk aurreikusi ditugu, eta horiek guztiak ahal den neurrian aktibatzea ezinbestekoa izango da aurrera egin ahal izateko.

Hala ere, zer neurri aplikatuko dituzue izendapena BOEn (Estatuko Aldizkari Ofizialean) argitaratu eta berehala?

Izendapenak berarekin dakarrena da dagoeneko indarrean dauden alokairuen igoera mugatzeko aukera eta, horrez gain, Espainiako Ministerioak erreferentziazko indize bat finkatuko du, etxebizitzaren ezaugarrien arabera prezio maila batzuk erabakiko dituena. Prezio tarte horren barruan egon beharko dira bost urte lehenagotik alokairuan egon ez diren etxebizitzen prezioak, eta baita bost etxebizitzatik gora dituzten jabeek ezarritako errenten kasuan ere. Horiek dira neurri nagusiak. Bestalde, kasu batzuetan, alokairu kontratuak bost urte baino gehiago luzatzeko aukera zabaltzen du, betiere arrazoitutako argudioak badaude.

Identifikatu duzue zein diren bost etxebizitza baino gehiagoren jabeak herrian?

Gure herrian errealitate hori ez dago zabalduta. Halako gutxi daude. Ez dakit hamar izatera ere iristen diren. Ez da, Donostiaren kasuan bezala, errealitate garrantzitsu bat.

Etxebizitza Ministerioak finkatu behar duen indize hori noiz ezagutuko dugu?

Guk ezer gutxi dakigu horretaz, [Denis Itxaso] sailburuak esandakoaz harago. Dirudienez, Gipuzkoako Foru Aldundiak oraindik ez dizkio datuak pasatu Espainiako Etxebizitza Ministerioari, eta hori ezinbesteko urratsa da indizea ezar dezan. Atzo [asteazkenean] horren inguruan galdetu zioten sailburuari, eta adierazi zuen konfiantza duela izendapena BOEn argitaratzeko gelditzen diren hilabeteetan indize hori sortuko dela. Horren zain egongo gara. Baina edozein kasutan, izendapena BOEn argitaratzen denean indizea finkatu gabe balego, gainerako kasu guztietan legeak aurreikusten dituen mekanismoak indarrean sartuko lirateke.

Denis Itxaso Etxebizitza eta Hiri Agendako sailburuak esana da: izendapenak dakar udalerriak etxebizitza krisi bat bizi duela aitortzea eta horri aurre egiteko konpromisoa hartzea. Hiru urteko plana aipatu duzu, zer neurri jasotzen ditu?

Errenterian bi arazo nagusi ditugu: batetik, eskaera eta eskaintzaren arteko desoreka dago, asko aldatu delako etxebizitza erabiltzeko modua. Pertsona gero eta gutxiago bizi dira dauzkagun etxebizitzetan. Gure herrian 10 etxebizitzetatik 3tan pertsona bakarra bizi da, eta beste 3tan bi pertsona baino ez dira bizi. Horrek esan nahi du 10 etxebizitzatik 4tan bakarrik bizi direla lau pertsona edo gehiago. Horrek ekarri du etxebizitza parke berdinarekin, biztanleriaren neurrira hazi bada ere, etxebizitza gehiago behar izatea. Bestalde, gu Donostialdeko logika metropolitanoan sartuta gaude, eta Donostiaren eragin gentrifikatzaileak badu inpaktu bat bere inguruko udalerrietan, baita gugan ere. Gu gara Donostiatik ateratzen diren gazte gehian hartzen dituen herria. Horrek etxebizitza premia nabarmena dakar eta, horregatik, etxebizitza gehiago eraikitzea beharrezkoa izango da. Gure ahalegina izango da, bide horretan, etxebizitza sozial eta publiko ahalik gehien eraikitzea. Bestetik, garrantzitsua da turismoaren erabilerari mugak jartzea, dagoeneko daukagun etxebizitza parkea birgaitzea eta hutsik dauden etxebizitzak, gutxi diren arren, horiek ere erabilgarri egon daitezen ahalbidetzea. Asko dira hiru urteko planean finkatzen diren neurri eta estrategiak eta horiek guztiak garatzea garrantzitsua izango da.

Etxebizitza hutsak gutxi direla adierazi duzu. Zer esan nahi du horrek?

Gure udalerrian etxebizitzen %5 hutsik dago. 500-600 etxebizitza inguru dira, eta horiek hutsik egoteko arrazoiak desberdinak izan daitezke. Batzuetan justifikatuta dago. Hainbat neurri hartu izan ditugu etxebizitza horiek merkaturatu daitezen: batzuk zigortzaileak dira, adibidez, OHZaren errekargua, gure kasuan %150ekoa. Beste batzuetan, neurri sustatzaileak martxan jarri ditugu. Adibidez, badugu diru laguntza bat martxan, etxebizitza alokairuan jartzeko birgaitu behar duten horiei zuzendua, baldin eta etxebizitza hori Bizigune bezalako programa batean sartzen badute. Bestalde, EAEko Etxebizitza Legeak aurreikusten duen kanonaren ideia aztergai dugu. Horren inguruko gogoeta egin beharko dugu.

NOLA FUNTZIONATZEN DU KANON HORREK?

Errekarguaz harago doan neurri zigortzaile bat da. Baina sistema zorrotz bat sortu behar da etxebizitza hutsak identifikatzeko, eta horretan arazo batzuk izan ditugu.

Zenbat eraikuntza berri aurreikusten dituzue? Eta horietan zein izango da etxebizitza publiko eta babestuen proportzioa?

Lantzen ari garen HAPO (Hiri Antolamendurako Plan Orokorra) berrian aurreikusita daukagu 15-20 urtetan 1.200 etxebizitza eraikitzea. Proiektu bakoitzaren negoziaketan lortzen den etxebizitza babestu eta publiko kopurua aldatzen joaten da, baina saiatuko gara promozio guztietan etxebizitza publiko eta babestu ahalik gehien egon dadin. Orain eraikitzeko prozesuan dauden bi proiektuetan, Esnabiden eta Altzaten, dagoeneko lurrak esleitu zaizkio Eusko Jaurlaritzari, etxebizitza soziala eraiki dezan. Bestalde, etorkizunera begira badugu proiektu handi bat, Gamongoa izenekoa, eta helburua da hor ere garrantzitsua izatea etxebizitza publiko eta babestuen kopurua.