2021 EKA. 24 Erromatar portuei buruzko nazioarteko kongresu bat hartuko du Irunek Azaroaren hasieran, Ficobak erromatar portuen inguruko aurkikuntzak aztertuko dituen nazioarteko kongresua hartuko du, «Itsaso artean» izenburupean. Ez da kasualitatea Irunen ospatzea, 1992an bertan izan zen aurkikuntza arkeologikoaren ondoren. «Itsas artean» nazioarteko kongresua azaroaren 3an hasiko da. (Jon URBE/FOKU) “Itsaso artean” erromatar portuen nazioarteko kongresuak arkeologoak eta historialariak bilduko ditu azaroan Irunen, Mediterraneoan, Atlantikoan, Itsaso Beltzean eta Itsaso Gorrian aurkitutako portu erromatarren azpiegiturak eta antolaketa aztertzeko. Erromatar portuei buruzko erregistro arkeologikoen erradiografia lortu nahi du bilkurak. Azaroaren 3an, 4an eta 5ean egingo da Ficoba erakustazokan, erromatarren garaiko portu-egituren sekuentzia erakutsiko duten ehun aurkezpen ingururekin. Antonio Pizzo Erromako Historia eta Arkeologia Eskolako (EEHAR) zuzendariak hitzorduaren garrantzia azpimarratu du, erromatarren itsas potentzia «nabarmentzeko» asmoa baitu. Portu sarea zibilizazio erromatarrak eraikitako itsas boterearen benetako testigantza den argitu nahi du adituen bilkurak, baita kontrol politiko eta militar bat berresteko funtzioa izan zuen ere, ezagutza ikertzaileekin eta gizartearekin partekatzeko helburuarekin. Kongresua 3 jardunalditan banatuta dago, portuen kokapenaren arabera antolatutako saioekin, eta maila handieneko portuak egongo dira ordezkatuta, besteak beste, Erromakoa, Istanbulgoa, Londreskoa eta Narbonakoa. Lehen aurkikuntza, Irunen Juncal Eizaguirre Irungo Kultura zinegotziak gogorarazi du Iberiar penintsulako portu erromatar baten lehen aurkikuntza arkeologikoa 1992an egin zela Irunen, Ficobatik metro gutxira, eta azpimarratu du garrantzitsua dela erakundeek dibulgazioa babesten jarraitzea. Kongresuaren antolatzaileek azaldu dutenez, Erromako itsas alderdiari buruzko ikerketa eboluzionatuz joan da. Denbora luzez, azterketak iturri dokumentaletan oinarritzen ziren, baina arkeologia-lanek «errealitate berri bat erakutsi izan dute, laguntzen ari dena zibilizazio haren irudia aberasten eta handitzen». Nabarmendu dutenez, ikerketa-ereduaren aldaketa horretan, Irungo Oiasso portu erromatarraren aurkikuntzak paper protagonista izan du.