«Orain ikusten duzu kantuak nola itsasten diren jendearen arimara»

Ikasketa prozesu bat izan da, musikari darion bizitasunetik eratorria. Ez da ur geldoko putzu bat, usteltzera eramandako aro gezatua. Arriskua da, norabide aldaketa, kontraesanekin eraikitako leihorik gabeko dorrean. Sena da, determinazioa da, aurreiritzi eta konplexuekiko haustura da. Da. Edo izan da. Berri Txarrak badoa-eta.

Berandu dator hitzordura. Baina berdin dio. Gainezka dagoenaren zantzuak antzematen zaizkio Gorka Urbizuri (Lekunberri, 1977). Kobetamendiko hitzordua gainean dute. Ezin jotzeari utzi, ezin antolatzeari utzi. Agur luzea da Berri Txarrak taldeak iragarritakoa, “Beude” birarekin abiatu zutena. Baina denborak ez du gelditzeko baimenik, hura baita poligrafo bakarra. Azaroan eskainiko dute azken kontzertua Navarra Arenan, eta igandean Kobetamendin beste langa bat gaindituko dute. Handik gutxira datoz Japonia, Bartzelona eta enparauak. Iruñeko eztanda atezuan, azken agurra hur-hurrekoa da, nahitaez. Hogeita bost urte ez dira alferrik joan.

Zer moduz zaude?

Pixka bat estresatua, egia esan. Ez dakit gainezka egin digun honek guztiak, baina… Egia da lanez betetako urtea izaten ari dela, batez ere orain, Kobetamendiko hitzorduari begira, aurretiko lan asko eskatzen duelako. Eta lan hori egiten ari zarela, jotzen ere ari zara. Sekulako esker ona dugu publikoarekiko, eta horrekin gozatzen ari gara, baina aldi berean kontzertu bakoitzaz gozatzeko aukera handirik gabe. Halako nahasketa bat da, pozaren eta estresaren arteko zerbait.

Zuen agurrak gainezka egin duela esan duzu. Espero zenuten hainbesteko zurrunbiloa eragitea?

Ez genuen halakorik espero. Uste dut agerian geratu direla gure kalkulu akatsak. Jakin izan bagenu, planteamendua beste bat izango zen hasieratik. Gure apustua zen Navarra Arena betetzea. Hori, bai, espero genuen. BEC bete bazen, Navarra Arena bat, azken kontzertua izanik, espero genuen betetzea. Baina egun bakar batean, eta gero, beste data bat jarrita, berriro betetzea… Hor erabaki genuen pixka bat frenoa jarri eta birplanteatzea dena. Hortik etorri da Kobetamendiko kontzertua. Uste dut hor begi bistan geratu dela ez genuela hainbeste espero; bestela, hasieratik egingo genuen estadio batean zerbait edo halako zerbait. Ez gaude ohituta, gaude gureak ez diren uretan.

Arrakasta ikusi eta gero, fenomeno handi bat zaretela ohartzeak pentsarazi dizu hartutako erabakian?

Ez naiz damutzen hartutako erabakiaz. Kontziente gara oso momentu onean uzten dugula, baina uztearen arrazoietako bat bereziki hori da. Jendea agian harritu egiten da, baina hor beste argumentu bat ikusten dut. Ja bide horretan zaudenean, edo hausnartzen, utzi ez utzi, argi izan dut beti, ahal dela, oroitzapen kolektibo on bat uztea inportantea dela, eta oso momentu onean gaude. Horregatik, gogorra egingo da: jendaurrean jotzen ari zara, eta benetan utzi behar dugu? Gainera, jotzeaz ez gara aspertu, uzteko arrazoia ez da jotzearen nekea, beste higadura mota bat da, lotzen dudana talde honek eskatzen dizun sobreesposizioarekin…

Kontzertuez eta sorkuntza prozesuez haragoko lanak…

Bai, hori da. Eta gero, 25 urte etenik gabe… Tarte horretan egin ditugun etenak baliatu ditut Katamalo egiteko, Peiremans egiteko… Greba japoniar erara egin izan dut (barreak). Orain bai, nabaritzen dut distantzia hartu behar bat; orduan, ez naiz damutzen. Gozatzen ari gara, baina era berean uste dut eguna iristen denean halako alibio bat edo sentituko dudala.

Agur polit bat, ezta?

Bai, sekulakoa. Orain ikusten duzu kantuak nola itsasten diren jendearen arimara. Hor utzi duzula zerbait, sentsazio horrekin goaz.

Uste dut ukaezina dela jende askoren bizitzetako soinu banda zaretela.

Kantuek hori daukate. Da halako globo-zunda bat ez dakizuna noiz lehertuko den; baina hor botatzen duzu, eta batzuek lortzen dute zerbait. Uste dut gure kantuek, batzuek behintzat, utzi dutela aztarna jendearengan.

Eta soinu banda hori publiko desberdinarengana zabaldu da.

Ikusten dut belaunaldi bat baino gehiago egoten dela kontzertuetan, eta hori ere asko baloratzen dudan zerbait da. Errepasoa egiten egon nintzen marka utzi duten euskal taldeen inguruan. Negu Gorriak-ek, adibidez, zazpi urte iraun zuen; Kortatuk, lauzpabost; Hertzainak-ek hamar, hamaika, hamabi. Ez dela ohikoa 25 urtez taldea bizirik mantentzea. Ez dakit. Hor dago Su Ta Gar ere. Baina uste dut irabazi egin dugula eskubide hori, atseden hartzekoa eta apartatzekoa.

Ez da bakarrik higadura. Batetik dago neke hori. Baina bestetik dago beste zerbait egiteko gogoa. Bi horiek elkartu dira, eta oroitzapen on bat uzteko gogoa ere bai. 25 urte. Niri ere efemerideak gustatzen zaizkit eta nahiko borobil ikusten nuen.

Beste gauza bat egiteko nahia aipatu duzu. Zure baitara sartzeko beharra duzu?

Ziur aski bai. Ariketa bat egin behar dut nire buruarekin eta ikusi zer den Berri Txarrak-en ez egotea, lehenengo lerroan ez egotea, esklabotza horretatik ateratzea… Talde guztiek nahi dutena daukagu: jendearen iritzia, bidaiatu ahal izatea… Berri da plataforma bat utzi didana gauza berri asko probatzen; ez da talde zurrun bat, beti gauza bera egiten aritu izan garena. Bestela, uste dut ez genukeela 25 iraungo. Gogoan dut lehenengo lau diskoekin ez ginela Euskal Herritik atera; horrela jarraitu izan bagenu, aspaldi utzia izango genukeen. Baina hor ireki genuen atzerriko bide hori, ekoizle ezberdinekin lan egiteko hautua, estilo aldetik bolantazoak ematea edo erreakzioz aurreko diskoari beste bira bat ematea. Eta uste dut horri esker dugula daukaguna. Hiru kontzertutik bakarra egiten ari gara Euskal Herrian, hirutik bi Euskal Herritik kanpo egitea bada zerbait. Zaleak izatea Valentzian edo Parisen, niretzat, oxigenoa izan da taldearentzat.

Disko batetik besterako aldaketak aipatu dituzu. Aldaketa garapena ere badelako?

Musikaz ari gara. Musika zerbait bizia da, eta bizia denez baditu gorabeherak, momentu onak eta ez hain onak, eta badago ikasketa bat ere. Musikan aritzea bada ikasketa prozesu etengabeko bat. Normala eta positiboa da aldaketa. Hor gertatzen da talka bat batzuetan, eta da jendeak nahi duela maite izan duen hori behin eta berriz entzun…

Beti hor geratzea?

Bueno, bai. Ez dago entzule prototipiko bat, hala ere. Badago justu kontrakoa nahi duen jendea. Badaude taldeak formula oso identifikagarria daukatenak. AC/DC esaterako. Inork ez dio eskatzen AC/DCri rantxera disko bat egitea. Jendeak nahi du AC/DCren betiko hori entzun. Baina uste dut gu ez garela talde mota hori eta uste dut denborarekin ere nolabait hezi egin dugula gure publikoa.

Hezi eta erakarri. Gauza bitxia gertatzen baita hor. Jende asko duzue jarraitzaile hasierako diskotik, baina beste entzule batzuek «Infrasoinuak»-ekin deskubritu zaituztete.

Asko gertatu da hori. Zure tranpan erortzen zara hor. 25 urte, mila eta piku kontzertu eta pentsatzen duzu mundu guztiak ikusi zaituela hamaika mila aldiz; eta, aldiz, ohartzen zara jende askok oraintxe deskubritu zaituela. Paradoxikoa da. Ongi etorriak, nahiz nahiko berandu izan.

Aurreiritzi asko dago, aurreiritzi eta postiritzi. Gu metaletik abiatu ginen, eta, normala denez, jende askok sartu gintuen euskal metalaren tiraderan. Gero, ekinaren ekinez demostratu behar izan dugu guk gure bidea egin nahi izan dugula, eta normala dela hasieran zure eraginak nabarmenagoak izatea.

Gorputzetik lan egin izan duzue?

Gorputzetik…

Gorputzak ala buruak, zerk agintzen duen gehiago.

Sena aipatzen dut nik askotan, eta horretan, bai, sinisten dut. Sen artistiko bat. Ez dakit zehazki zer den, baina bai agintzen dizula horrek badela garaia zerbait berria sortzeko, eta uste dut ziklo naturala izaten dela, gainera. Bi-hiru urteko prozesuak izaten dira. Hasten zarenetik, pentsatu, grabatu, diskoa atera, eta gero, birak bi urte ingurukoak izaten dira, edo izaten ziren. Bigarren urte horretan barruak eskatzen dizu, ez dakit zer den, bihotzak agian, ikasketa prozesu horrek, gorputzak, barruak eskatzen dizu zerbait berria eskaintzea eta ziklo berri bat hastea. Nahiko era naturalean eman da.

Lanak utzi nituenean nire beldur handienetako bat zen hori. Ia horrek eragina izango ote lukeen horretan, erritmoan. Kantuak egin beharko ote nituen, bestela kontzerturik ez nuelako izango. Ez nuen kanturik egin nahi barruak eskatzen ez zidanean. Baina ez zaigu halakorik gertatu.

Gutxi zarete musikaz bizi zaretenak.

Gutxi gara musikaz bizi garen musikariak.

Musikariak, ondo da.

Musikaz jende dezente bizi da. Hor badago industria txiki bat. Paradoxa da.

Egoerarik prekarioena musikariarentzako da normalean.

Hori da paradoxa. Musikaren bueltan badaude lanbide batzuk. Izan zaitezke teknikari, backliner, manager…

Musikarien inguruko figurak.

Bai, lanbide dezente dago. Eta aukera daukate talde batetik bestera jauzi egiteko. Zu musikaria zarenean, edo egilea, eta nahi baduzu zure proiektutik bizi, hori da benetan zaila dena. Horretaz bizitzea nahiko salbuespen da oraindik Euskal Herrian, zoritxarrez.

Musikan arriskuak hartu dituzuela uste duzu?

Arriskua ez dakit. Bai uste dut saiatu garela aurreko diskoaren erreakzioz-edo formula ez errepikatzen. Azkenean beti ez duzu lortzen. Gure identitatea hor dago. Kantuak norberak egiten ditu eta ezin duzu etengabeko eraldatze erabateko bat egin. Zinean raccorda errespetatzen den bezala, guk ere koherentzia mantendu nahi izan dugu aurretik egin dugunarekin. Garapena baino, zabaldu egin dugu gure paleta estilistikoa. Gaur egun normaltzat ematen duguna, “Lemak, aingurak” bat egotea gure errepertorioan, bere garaian arrisku bat bazegoen, ordura arte halako doinurik ez genuelako egin. Baina poperako joera hori hor barruan geneukalako ere bai. Zabaltzen joan izan gara, eta konplexu eta aurreiritziei aurre egiten; zeren nahiko zurruna da musikaren mundua, eta metalarena are eta gehiago. Musika gogorra maite duen publiko horrek…

… ez zaitu barkatzen?

Ez da oso aldaketa zalea izaten normalean. Uste dut denborarekin hezi edo xaxatu edo zirikatu egin ditugula.

Kantu on batek bestelako ezaugarriak behar ditu, eta da transmititzea zerbait. Eta hor aldatzea zerbait. Eta jendea joan dadila etxera aurretik ez zeukan zerbaitekin. Hori da nire helburua kontzertu batean edo kantu bat egiten dudanean.

Anbizioaz hitz egin izan duzu askotan. Baina, halere, ez dakit anbizioa izatea ez ote dagoen oraindik gaizki ikusia egunotan.

Hor ere aurreiritzi pila dago. Anbizioa esaten dudanean, agian esan nahi dut lana, edo determinazio bat. Ez zait gehiegi inporta nola ikusia dagoen. Baina anbizio hori gabe agian ez geundekeen hemen, ez ginatekeen Kobetamendiz hizketan ariko edo ez genukeen Japoniara goazela esango. Egongo ginatekeen ziur asko Kafe Antzokian agur esaten, eta oso ondo, baina niretzat ezinbestekoa da erronkak izatea, eta sortzailearen munduan are gehiago. Kantu batek dio «atzera goaz aurrera ez bagoaz» eta hori horrela da. Bestela, bilakatzen da halako putzu geldo bat eta usteldu egiten da dena. Musikariak behar du ilusio hori, zerbait gertatzen ari den sentsazioa. Eta hori lortzeko garatu, aldatu, zabaldu egin behar duzu eta gauza bat egin. Musikari izatea ez da fabrikara joatea bezalakoa, edo ez luke izan behar. Uste dut inertzia hor dagoela atezuan beti, baina pixka bat gezatu egin behar dela.

Baretu?

Hori da, baretu. Inertzia beti hor egongo da. Gainera, oso erraza da inertzian erortzea, ze jotzea eta txaloak jasotzea denoi gustatzen zaigu, eta horrek engantxatu egiten du. Eta publikoa gaur zurekin dago, baina beti ez da zurekin egongo gauza bera egiten baduzu. Uste dut erritmo naturala hori dela. Zuk proposatzen duzu, eta gero, jendea badator edo ez dator, baina zuk egiten duzu barruak eskatzen dizun hori. Gu behintzat oso fidelak izan gara sen horri. Eta ez naiz damutzen. Batzuetan asmatu dugu eta besteetan ez. Ibilbide luzeetan normala da tren horretatik jendea jaistea eta agian beste estazio batean igotzea. Edo zuk esan duzun bezala, azken estazioan igotzen dela. Hori polita da. Despedidan ohartzen ari naiz jende askok azken aldiz ikusi nahi zaituela, agian denbora askoan pista galdua zaituelako. Horrek esan nahi du bizirik dagoela taldea, ez dela nostalgikoen zerbait edo kantu baten esklabo den talde bat. Agian ezin duzu aukeratu, baina lagundu dezakezu gehiago edo gutxiago, eta uste dut gu ez garela kantu bakar baten esklabo.

Inertzia. MTVko galaz hurrengo galdera. Kritika asko sortu zituen ekitaldi horretan jo izanak. Hori ere bada inertziaren kontra joatea?

Hori sartzen dut gainesposizio horren baitan. Jende askok jo zuen, eta uste dut debatea askoz zabalagoa dela.

Gure (euskaldunon) konplexuak hausteko saiakera bat izan zen?

Konplexu asko ditugu, hori horrela da. Gehienak eratortzen dira osatu gabeko kultur sistema bat daukagulako edo hizkuntza minorizatu batean aritzen garelako, eta dauzkagu dauzkagun lanabesak. Berez, euskaraz aritzeagatik, edozein alorretan, ematen zaizkizun lanabesak biziraute kit batekoak dira. Ez da askoz gehiago egiteko aukerarik horrekin, berez.

Baina ez dago askoz gehiago egin daitekeen esperantzarik ere, ezta?

Uste dut askotan egin behar duzula ondokoek egiten duten lanaren bikoitza, eta hortik dator anbizio eta determinazio hori. Biktimismotik ez goaz inora. Askotan erortzen gara nahi gabe biktimismo horretan. Egia da zapalduak gaudela eta kultura subordinatu bat garela, hori begi bistakoa da. Baina horregatik egin behar dugu lan bikoitza eta infrasoinu izateari uzteko bideak jarri. Errespetagarria da guztiz bakoitzaren jarduna. Batzuentzat hobbya da musika, eta da paga estra bat hilabete bukaeran. Oso errespetagarria iruditzen zait. Baina beste ikuspuntu bat daukagu besteok.

Eta MTVrena… Uste dut lubaki kultural bat baldin badago, 25 urtean demostratu dugula zein aldetan gauden. Eta kontraesanak izan ditugu hamaika mila eta saiatzen gara egunero haiei aurre egiten. Baina guk erabaki genuen gure mezua zabaltzea hortik eta gu izan ez bagina, berdin-berdin egingo zatekeen kontzertu hori. Batzuek oso argi daukate zer modutan zaren eraginkorrago, bertan egonda edo bertara joan gabe? Askok ez daukate arrisku hori, deituak izateko arriskua. Bakoitza dagoen tokitik kolektiboki pentsatu behar dugu, baina pentsatu behar dugu nola den eraginkorrago. Galdetzen badidazu nondik nagoen gertuago, Hatortxu batetik, adibidez, uste dut ez dugula azalpenik eman behar, argi dagoela. Baina euskal kulturak ezin du soilik Hatortxun eta EHZn jotzen aritu.

Hura bazen munduaren aurrean aurkezteko aukera bat. Edo munduan besteekin batera egoteko aukera bat.

Hori (Euskal Herrian jotzea) oso inportantea da, noski, eta hori da gure eremu naturala. Baina ni nago zokoratzearen kontra. Hor egon behar da, baina egon behar da beste toki batzuetan ere. Egon behar da BECen eta ez dakit non. Eta batzuetan agian azken helburua handiagoa denean bataila batzuk galdu egin behar dituzu.

Hizkuntzaren harresiak ere apurtu dituzue.

Batez ere euskal mundutik kanpo. Guk euskaraz egiten dugu hasi ginenean gure erreferente gertukoak euskaldun taldeak zirelako. Oso naturala izan zen. Kulturalki osatu gabe dago dena, dena dago beti egiteko, gu guztion jarduna da inportantea, eta uste dut garrantzitsua dela euskarazko taldeak egotea eta ikusgarritasuna izatea.

Eta gero, oso kuriosoa da, zentsura eta hori guztia pasa dugu, eta gaur egun ematen du Euskal Herritik kanpo izan dela plus bat taldearentzako. Traba bat zena justu kontrakoa bilakatu da. ‘Gainera euren hizkuntza txiki horretan egiten dute!!’, esaten dizute. Zerbait bilakatzekotan hori bihurtu da, gainbalioa duen zerbait. Gu gara polizoi moduko bat, eta nahiko nuke gehiago egongo balira.

Beste diziplina batzuetan ere anbizio hori badago, zineman edo literaturan, esaterako. Euskaldunok egiten duguna euskaldunon gustuko izatearekin konformatu behar du norberak?

Hori apurtu egin behar da, bestela erortzen gara guri ematen diguten kaxoi horretan. Esparru hori bete egin behar da, euskaldungoarena, baina saiatu behar gara akuariotik irten, kristala hautsi eta beste arrain bat gehiago izaten itsasoan. Zaila da, zeren mundua oso handia da eta oso kultura txikia gara, baina hor egotea oso garrantzitsua da. Badirudi batzuetan geratzen garela baimen eske, eta hori ere ikusi izan dut, batez ere “Jaio. Musika. Hil” diskoarekin. Eta lotzen dut atzerrira irtetearekin. Euskal Herrian bertan, gu “Entzun!”-en portadan agertu ginen bosgarren diskoarekin. Ostia! Orain ematen du Berri Txarrak izugarria dela, baina laugarren diskoarekin Estatuko aldizkari askotan urteko disko onenaren aipamena-eta egiten ziguten. Atzerrira irtete horrek eman digu halako berme bat edo karnet bat bezala, kalitate zigilu bat.

Azaroaren 23an izango da azken kontzertua Navarra Arenan. Hurrengo egunean, zer?

Zaila egiten zait pentsatzea. Oraindik kontzertu dezente dago tartean eta ez nago obsesionatua horrekin. Bira hasi genuenean, “Beude”-rekin, gozatu nuen ikaragarri, areto txikiak zirelako, eta oraindik kontzertu asko genituen aurretik, baina orain bai ari garela gerturatzen. Eta Kobetamendikoa pasatzen denean ja Japoniara goaz, eta ez da denbora gehiegi geratuko.

Zaila egiten zait kalkulatzea nola sentituko naizen egun horretan. Izango da mix bat oso berezia. Egun tristea izango dela uste dut, nahiz ospakizunetik izango duen. Gogorra izango da.

Eta hurrengo egunean uste dut halako huste bat sentituko dudala, baina pozik egongo naizela segur aski, gertatu den guztiarekin. Hunkituta egongo gara. Eta gero etorriko dira ajeak. Badakit asko botako dugula faltan, baina hori lotzen dut lehen esan dizudan ariketa horrekin. Behartu behar dut nire burua aldentzera, distantziak hartzera, desagertzeko botoia sakatu pixka bat ahal den heinean. Baina badakit ere ezer egin gabe ez dudala gehiegi aguantatuko, ezagutzen dudalako neure burua, eta beharko dudalako sortze prozesu batean sartzea.