«Victor Hugori gutunak» Louise Michel militante anarkista ezagutzeko
'Erbesteko gutunak Victor Hugori' liburuak aukera ematen du Louise Michel militante anarkistaren bizitza, pentsamendu politikoa eta literatura-lana ezagutzeko, idazle frantsesarekin trukatu zuen korrespondentziaren bidez. Argitalpena batera gertatzen da Parisko Komunaren 150. urteurrenarekin.
Katakrak argitaletxeak joan den abenduan argitaratu zuen 'Erbesteko gutunak Victor Hugori' liburua, Louise Michel militante anarkistak 1850 eta 1879 bitartean idazle frantsesari bidali zion korrespondentzia biltzen duena. Erlazio epistolar horretaz gain, liburuak Michelen literatura-lana eta lan politikoa ere aztertzen du. Izan ere, Michel Parisko Komunako pertsonaia garrantzitsuenetako bat da eta 2021 honetan 150 urte beteko ditu Europako lehenengo esperientzia sozialista hau. Liburuak Amaia Lasa poetaren hitzaurrea du, Michelen gutunak itzultzeaz ere arduratu dena, baita Nora Arbelbide kazetariaren hitzatzea eta Xavière Gauthierrek idatzitako biografia ere. Horri guztiari esker, Louise Michelen bizitza eta lana ezagutu ahal ditugu.
Victor Hugo, 'Notre-Dame de Paris' edo 'Miserableak' bezalako literatura unibertsaleko klasikoen egilea, mundu osoan ezaguna da. Baina, nor izan zen Louise Michel, Besanzonen jaiotako autorearekin gutunak elkarri idatzi zion emakumea? Ezer baino lehen, argitu behar da Michelen ekarpenak Victor Hugorekin posta-truke honetatuk haratago doazela. Michel Vroncourt-la-Côteko gaztelu batean jaio zen, Marne Garaiko departamentuan, 1830eko maiatzaren 29an. Marianne Michel zerbitzari eta aita ezezagunaren alaba zen, nahiz eta uste izan Laurent Demahis izan zitekeela, gazteluaren jabeen semea.
Aitona-amonak Louiseren hezkuntzaz arduratu ziren. Louise poeta izateko ametsarekin hazi zen, Victor Hugo bere idoloaren antzera. Bere poesiari buruz, Lasak nabarmentzen du lirikotasun handikoa dela eta «indar handia islatzen duela idatzi guztietan». Gainera, aitortzen du Michelen olerkiek «asko hunkitu» dutela.
Bertsoak idazteari utzi gabe, handitan Michel irakaskuntzan aritu zen, lehenik Marne Garaian eta gero Parisen, non lehenbizi Prusiako tropek Parisko Setioa (1870-1871) bizi izan zuen eta gero Komuna. Michelek modu aktiboan parte hartu zuen Komunaren defentsan, fusilak ere hartuz. Parisko Gobernu sozialistaren amaieraren ondoren, Michel epaitu eta Kaledonia Berrira erbesteratu zuten. Hala ere, handik ere Victor Hugori gutunak bidaltzen jarraitu zuen.
Txikitatik, Michelek mirespen handia sentitzen zuen Victor Hugorengatik, bera nerabea zenean Hugo idazle ezaguna baitzen. Pentsatzekoa da Hugok jende askoren gutunak jasotzen zituela eta ezin ziela guztiei erantzun, baina, arrazoiren batengatik, harreman epistolar luzea izan zuen Michelekin. Zoritxarrez, Michelen bizitza gorabeheratsua dela eta, Victor Hugok bidalitako gutunak ez dira gorde.
Liburuan jasotzen diren ia 30 urteko gutunetan Michelen bilakaera pertsonala eta ideologikoa ikus daiteke. Hedoi Etxartek Katakrakeko editoreak azaldu duenez, dokumentu horiei esker, «ikusten dugu gaztelu batean zerbitzaria zen baten alabak nola bukatu zuen gizateriaren historia baldintzatzen eta prozesu kolektiboetan parte hartzen».
Erbestea kanakekin
Kaledonia Berrian erbesteratu zenean (1873tik 1880ra), Michelek konexio berezia ezarri zuen herri kanaskoarekin. Jatorrizko hizkuntza ikasteaz gain, Michelek 'Légendes et chants de gestes canaque: avec dessins et vocabulaires' liburua idatzi zuen. Bertan, ipuinez gain, bere hizkuntzen lexikoa ere jasotzen du. Nora Arbelbideren arabera, garai hartako ezker frantsesak kanakoak «basatitzat eta inzibilizatu gisa» ikusten zituen, Victor Hugok ere partekatzen zuen ikuspuntua. Louise Michel, berriz, Kaledonia Berrira iritsi zenetik, hezkuntzaren bidez kanakoak alfabetatu nahi izan zituen. «Alde horretatik, beste anarkistengandik bereizten zen Michel», azaltzen du Arbelbidek.
Nahiz eta Louise Michel ez zen inoiz egon Euskal Herrian, harreman bat dago anarkistaren eta euskaldunen artean, zehazki Arrasaterekin eta Bergararekin. Michelen 'Erbesteko gutunak Victor Hugori' liburuan argitaratutako bederatzi poemetako batean, autoreak Michele Angiolillo anarkista italiarra omenduko du. Angiolillo 1897an hil zuen Cánovas del Castillo Estatu espainoleko gobernuburua Arrasateko balneario batean. Geroago, Angiolillo atxilotu eta exekutatu egin zuten Bergarako kartzelan.
Louise Michel Kaledonia Berrian zegoen bitartean, inperialismo frantsesaren etapa berri bat hasi zen. Aztarna horrek Ipar Euskal Herrian jarraitzen du, Arbelbidek liburuan azaltzen duen bezala. Zehazki, euskal herri eta hirietan Adolphe Thiers, «Parisko Komuna suntsitzeko plantan jarri errepresioaren arduraduna», edo Léon Gambetta, «Errepublikaren aita» aurkezten dena eta kolonialismo espansionistaren bultzatzaileetako bat, baita Napoleon III.aren hotela ere, Biarritzen.