EAEko 50.000 langile inguru, gehienak emakumeak, ez daude hitzarmen kolektiboaren babespean
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako 50.000 langile hitzarmen bidez arautu gabeko jardueretan ari dira lanean. Horietatik gehienak, %78,5, hain zuzen ere, emakumeak dira.
Euskal Autonomia Erkidegoko 50.000 langile inguru, gehienak emakumeak, ez daude negoziazio kolektiboaren babespean. Langile horietako %78,5 dira andrazkoak, zehazki. Hitzarmenik gabeko langile horien %55,9 etxeko zerbitzuan aritzen da, %15,6 mediku kontsultategietan eta osasun-jardueretan, %7,2 administrazio-zerbitzuetan, %6,5 nekazaritzan eta arrantzan, eta %3,5 kulturan eta kirolean.
EAEko Lan Harremanen Kontseiluak emandako 2022ko datuen arabera, hitzarmen kolektiboak arautzen ez dituen lanbideen artean jarduera multzo heterogeneoa dago, askotan zerbitzuen sektoreari lotuak eta gehienbat emakumeek egindakoak.
Horien artean, etxeko zerbitzuak du enplegu gehien, 27.000 pertsona inguru, baina osasun-sektorearen barruan ere badaude, adibidez, mediku kontsultategietan. Sarri, tamaina txikiko enpresetan ematen da egoera hau, ez baitute hitzarmen kolektiborik izaten.
Lurralde historikoka, negoziazio kolektiboko akordioek arautzen ez dituzten jarduerak dituzten 9.745 pertsona Arabakoak dira, 25.906 Bizkaikoak eta 14.397 Gipuzkoakoak; beraz, gainerako lurraldeetan baino garrantzi erlatibo handiagoa dute Araban, bertako langileak kontuan hartuz gero.
LHKren txostenaren arabera, negoziazio kolektiboko akordioak sinatu ditzaketen EAEko langileen artean ez daude funtzionarioak, haien lan baldintzak ez baitira hitzarmen kolektibo bidez finkatzen. Era berean, ez dira kontuan hartu administrazio publikoen zerbitzura dauden lan-kontratuko langileak.
Ildo horretan, Auzitegi Gorenaren Lan Arloko Salaren 335/2019 epaiak ezartzen du pertsona horiei ez zaiela aplikatuko garatzen duten jarduera motaren arabera eragin diezaieketen sektoreko hitzarmen kolektiboetan xedatutakoa.
Hala ere, Lan Harremanen Kontseiluak negoziazio kolektiboko akordioen eraginpeko euskal biztanleriaren barruan sartzen ditu sozietate publikoetan lan egiten duten eta uneren batean enpresa hitzarmena sinatu duten lan-kontratua duten langile publikoak. Hori guztia kontuan hartuta, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan 655.000 langile inguruk ezar ditzakete lan-baldintzak negoziazio kolektiboko akordioen bidez.
Hala ere, batzuk baino ez dira egon noizbait mota honetako akordioren baten babespean, eta jarduera batzuetan haien lan-baldintzak ez dira inoiz hitzarmen kolektibo bidez arautu. Talde horretan 50.000 pertsona inguru daude, soldatapekoen %8 gutxi gora behera, eta negoziazio kolektiboaren babespekoen taldea, gainerako %92a, ia 605.000 pertsonakoa da.
Bestalde, Bizkaian eta Gipuzkoan ez bezala, Araban ez da inoiz hitzarmenik sinatu bulegoen sektorerako, ezta, oro har, merkataritzarakoetarako ere.
Genero arrakala
Arautu gabeko jardueren osaera generoaren ikuspegitik aztertuta, lan horietan ari diren emakumeen kopurua gizonena baino askoz handiagoa dela egiaztatu da. Izan ere, hitzarmen bidez arautu gabeko jardueretan lan egiten duten pertsonen %78,5 emakumeak dira; aldiz, negoziazio kolektiboak eragiten dien soldatapekoen artean oreka handiagoa dago bi sexuen artean, nahiz eta gizonak gehiengoa izan (%55,8 gizonak eta %44,2 emakumeak).
Etxeko zerbitzuan dabiltzan langile ia guztiak emakumeak izateaz gain, horri gehitu behar zaio hitzarmen kolektibo baten bidez beren jarduera inoiz arautu ez duten zerbitzuen sektoreko jarduera askok emakumeen presentzia handiagoa dutela.