Harrera politikak: euskara eta kulturartekotasuna lotzen

Euskal Herriko euskara zerbitzuetako ehun teknikari baino gehiago elkartu ziren atzo Lasarten, Udatopek antolatutako topaketetan. Bertan, harrera politikak, etorri berrien eta euskal komunitatearen arteko zubiak eta espazioak, amuak eta tokian tokiko lanketak izan zituzten hizpide.

Udaletako euskara zerbitzuen topaketak egin ziren atzo Lasarten, Udaltopek antolatuta. Hausnarketarako eta eztabaidarako gai sakona hautatu zuten aurtengoan: etorkinak eta euskal komunitatea. ‘EAEko tokiko harrera-politikak diseinatzeko orientabideak’ hitzaldian hartu zuten parte Javi Perez Biltzen fundazioko kideak, Nora Palmitano Zestoako euskara teknikariak eta Julen Arangruenek Zarauzko Udalaren izenean.

Perezek hartu zuen lehendabizi hitza, eta tokiko politikak sortzeko unean, 2019ko Migraziorako Euskal Itun Sozialak jasotzen dituen zenbait ideia kontutan hartzea garrantzitsua dela adierazi zuen; «jaso nahi genukeena eskaintzea», hori da Perezen ustez  bidea. Itun sozialak helburu etikoa, prebentiboa eta pragmatikoa jasotzen duela gogorazi zuen, eta bi puntu azpimarratu zituen: «Bizitza auzoetan gertatzen da, tokiko begirada garatzea ezinbestekoa da. Eta bigarrenik, hizkuntza aniztasuna onartu behar dugu».

Zenbait orientabide ematea zen bere xedea, baina  lehendabizi harrera terminoaren definizioa eman zuen: «Pertsona berri bat komunitate berri batera iristen denean laguntzeko prozesua». Eta harrera politikek, horretarako baliabideak jarri behar dituztela aldarrikatu zuen, erantzukizun publikoa nabarmenduz: «Batez ere udalei dagokiei halako zerbitzuak bermatzea, eta badaude baliabideak».

Perezek azaldu zuen Bitzenen bost ikuspegiren baitan antolatu ohi dituztela harrerak: eskubideena; kulturartekoa; komunitarioa; genero-ikuspegia eta intersekzionala; eta hizkuntza ikupegia. Beste bi alderdi kontuan hartzea ere ezinbestekoa da elkartearentzat. Batetik, gure herrira iritsi berri den pertsona dagozkion zerbitzuetara bideratzea, bere beharrak identifikatu eta bidelagun izatea; eta bestetik, herriko jendearekin harremantzeko bideak irekitzea.

Perez: «Batez ere udalei dagokiei halako zerbitzuak bermatzea, eta badaude baliabideak»

Hurbilpen ez formala
Harreraren inguruko marko orokorra azaldu ostean zenbait datu eman zituen Perezek. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako biztanleiaren %12,4 da atzerritarra, 274.000 herritar, hain zuzen. 120 hizkuntza inguru daude, baina etorri berri   gehienak Hego Ameriketatik etorritakoak dira, eta beraz, gaztelera da gehienen ama hizkuntza.

Begirune fundazioak egindako ikerketa batek etorri berriei beren seme alabengan pentsatuz lehentasunak markatzeko eskatu zien, eta euskara ikastea zegoen lehen postuetan. Perezen iritziz ezinbestekoa da umeengan arreta jartzea, bai gurasoek bai umeek, jarrera positiboa baitute euskal komunitatera hurbiltzeari dagokionean..

«Bizimodu berri baten bila etortzen dira, ez EGA ateratzera. Euskara jakiteak lagunduko badie, prest daude ikasteko, baina etorri berritan beraien egoera ere ulertu behar da», azaldu zuen Biltzeneko kideak. Eta hausnarketa batekin amaitu zuen: «Arrantzara zoazenean arrainari gustatzen zaiona jarri amuan, ez zuri gustatzen zaizuna».

«Ez da bapatean gertatu den prozesu bat, baina bapatean konturatu gara jolas parkean umeek erderaz hitz egiten dutela», horrela hasi zuen hitzartzea Palmitanok. Horri aurre egiteko, eta euskararen erabileraren  gainbeherari «buelta emateko» abiatu zuten Euskara Foroa, eta bere hitzetan lehenengo hausnarketatetik izan zen etorkinen gaia aipagai: «Ateratzen zen bi komunitate garela. Espazioak konpartitzen ditugu, baina ordutegiak ez».

Palmitano: «Ez da bapatean gertatu den prozesu bat, baina bapatean konturatu gara jolas parkean umeek erderaz hitz egiten dutela»

Umeengan jarri zuten arreta eta guztiak elkartu eta euskara susatzeko ekimenak jarri zituzten martxan, «berehala hasi ziren erreakzioak». Aldeko erreakzioak egon ziren, ekimena txalotuz, bertakoen zein etorri berrien aldetik; baina baita kontrakoak ere: «Zergatik deskargatu behar dut aplikazio bat? beraiek ez dute integratu nahi, herria erdalduntzen ari dira», aipatu zituen. Zurrumurruen aurkako sarearengana jo zuten, baina ez zen aski izan Palmitanok kontatu zuenez: «Eskuetatik joaten ari zitzaigun, hor beste koordena batzuk zeuden guk kontrolatzen ez genituenak». Eta orduan hasi ziren Biltzen elkartearekin lanean.

«Beste begirada bat eskuratu genuen orduan, euskarafobiak eta xenofobiak ikusten hasi ginen», eta zenbait adibide zerrendatu zituen: «Euskara eta eskola porrota lotzen zituzten iritziak, euskarafobiatik. Guraso batzuk haur euskaldunek gela propioa edukitzea eskatzen zuten, baina kenduko dizkiegu pantailak edo molestatzen digun bakarra etorkinak gelan izatea da? Xenofobia usaina». Bere lanean ere plangintzako lerro gutxiegi eskaini izan dizkiola etorri berriei aitortu zuen euskara teknikariak.

Bat egitea

«Aniztasuna eta kulturartekotasuna landu egin behar dira, euskal komunitateak derrigorrez hiztun berriak behar ditu, kanpotik datozen horien beharra dugu. Aniztasuna eta kulturartekotasuna zabaltzearena oso polita geratzen da txostenetan, baina arriskuan dagoen komunitate hori kontutan hartu behar da», azaldu zuen. Eta gaineratu beharrezkoak direla harrera-politiketan euskal komunitatea eta kulturartekotasuna eskutik joatea: «Batera lan egitera kondenatuta gaude, bai biztanle berri horien eskubideez, legalidadeez, bizi kalitateaz arduratzen, eta baita euskal komunitatea bizi nahi dugunoi euskaraz bizitzeko eskubideak bermatzen ere».

Aranguren: «Euskarak eta kulturartekotasunak elkarrekin joan behar dute, mundu bakarra osatu behar da eta ez bi balira bezala landu». 

Arangurenek inguruari erreparatzeko deia egin zuen lehenik eta behin. «Bestearekin lekuan jarri behar da», esan zuen, eta kontuan hartu behar dela euskararekin eta gaztelerarekin egiten dutela topo, baina bat soilik dela derrigorra. «Herri komunitate bezala zein mezu ematen diegu etorri berriei? Athleticen ospakizunean 24 hitzartzeetatik 2 ziren euskaraz», jarri zuen bigarren adibidea. Eta hirugarrenik inguruari begiratzeko deia: «Barraren zein aldetan gaude bakoitza eta zein hizkuntzatan aritzen gara?».

Euskarak bi amu ditu etorkinak euskal mundura hurbiltzeko bere ustez. Ikerketek erakutsi gisara, gehienek beren seme alabetan pentsatzen dute, eta garrantzitsua iruditzen zaie hurrengo belaunaldiek euskaraz jakitea, «hor eragin behar dugu» . Eta bestetik, identitatea: «Euskarak identitate bat ematen die hartzen dituen lurraldeko parte izateko. Gure lana da identitatea sortu eta denen artean ‘gu’ berri bat sortzea». Amaitzeko, harrera-politikak indartu behar direla egin zuen aldarri: «Euskarak eta kulturartekotasunak elkarrekin joan behar dute, mundu bakarra osatu behar da eta ez bi balira bezala landu».