Ustiategietan laguntzeko hedatzen ari den «ordezkapen zerbitzua»
Nekazari gero eta gehiagok aukeratzen dute lagun diezaieten. Laborariei lan karga arinduz eta denbora librea eskainiz, ustiategiei laguntzeko «ordezkapen zerbitzuak» nekazaritza antolatzeko modu berrien beharrari erantzuten dio, eta Ipar Euskal Herrian martxan jartzen ari da.
Ustiategietako langileen gaia aldatzen ari da. Gaur egun bizitza profesionala eta pertsonala laneko ongizatearekin uztartzea lehentasuna da belaunaldi berrientzat. Uztailaren 5ean, 'Sur les chemins de la transition' urteroko mintegiaren barruan, Euskal Herriko Laborantza Ganbarak (EHLG) bilera bat antolatu zuen ustiategietako lanaren antolamenduari eta langileei buruz eztabaidatzeko. «Ordezkapen zerbitzua» funtsezko kate maila da, bizitza osoan irauten duen lanbide hau eramangarriagoa eta erakargarriagoa izan dadin.
Bi nekazarietatik bat hemendik 2030era erretiratuko denez, belaunaldien arteko erreleboa erronka garrantzitsua da lanbidean. Bizitza sozialik eza, lan erritmo frenetikoa, soldata txikiak eta transmisioari zein ezarpenari lotutako zailtasunak dira irudi eta aintzatespen arazo bat duen lanbide horren eragozpenak. Ustiategian ordezkapenak, praktika berria ez denak, bi abantaila ditu: soldatapekoen prestakuntza eta garapena, eta nekazarien laguntza.
Laborariak 2000ko hamarkadaren hasieran antolatzen hasi ziren. Ipar Euskal Herrian, Lagunak ordezkapen zerbitzuak sei tokiko elkarteren bitartez funtzionatzen du. Elkarte horiek gaur egun 1.588 bazkide eta 200 langile inguru dituzte, eta 30.300 lanordu osatu zituzten 2023an, joan den irailean EHLG mintegiak argitaratutako txostenaren arabera. Emilie Massondek, Lagunak zerbitzuaren lehendakariak, funtzionatzeko modu horren abantailak deskribatu ditu: «Tokiko elkarteak tokian bertan langileak bilatzeaz arduratzen dira, haien ingurua ondo ezagutzen duten nekazariak baitira». Benetako tokiko zerbitzua, 'Service de remplacement basco-béarnais' delakoak «aise bikoiztu du bere jarduera azken bost urteetan», Marie Sengariz arduradunaren arabera.
Urte hasieratik, ordezko laborantzako hamar langile kontratatu dira kontratu mugagabeekin. Horrekin, elkarteak 25 agente ditu kontratu mugagabearekin sailerako, iraupen mugatuko 400 kontratu eta 80.000 ordezkapen ordu 2024an. «Sistema benetan segurua da», dio Marie Sengarizek. «Ordezkapen partekatu eta fidelizatuko langileak dituzten taldeak sortzen ditugu. Horrela, edozein unetan esku har dezakete».
Maritxu Amestoy, Haltsuko nekazariarentzat, «askotan, gauzak zailtzen direnean», jotzen du Ordaintza elkartera, Lagunak elkarteak Lapurdin duen filialera. «Iaz, denboraldi betean, nire senarrak lunbago larri bat izan zuen. Bizpahiru pertsona aurreratu behar izan genituen». Urtean 40 euroko ekarpena egiten dioten Ordaintza elkartearen bitartez, Amestoyk «benetako laguntza izan zen laborari on bat» aurkitu zuen. Haltsuko nekazariarentzat, ondorioa argia da: ordezkapen zerbitzua laguntza nabarmena da, «mundu guztiak ezagutzen baitu».