Haien bizitzek 180 graduko bira egin zuten 2019ko protestetan, poliziaren errepresioaren ondorioz begiak galdu zituztenean. Hiru urte geroago, zortzi elbarri okularrek «sendatzeko» modu bat aurkitu dute musikan, eta Txile aldatu zuten matxinaden inguruan jotzen eta abesten dute. «Berak bereen alde borrokatzen zuen, duintasuna nahi zuen/Berak harriak bakarrik erabiltzen zituen, haiek benetako armak», dio ‘Hacia la victoria’ bandak ‘Es una terrible historia’ kantuan. Joan den ostegunean online aurkeztu zuten lehen saioa.

Abestiaren beste zati batean, taldeak Sebastian Piñera presidente ohiari erreferentzia egiten dio zuzenean, martxen kudeaketagatik oso kritikatua izan baitzen: «Jauna, itzul iezadazu nire semea, zu zara gorbata eta askatasuna dituen delitugilea/Gaur zure eskuek zure herriaren begietako odola dute».

Musika «protesta kantu bat bezala» egiten dutela diote eta «gertatu zitzaiena hobeto ulertzeko» osatzen dutela. Beren estiloa «punk rock esperimental latinoamerikar» gisa definitzen dute, eta askok mobilizazio uholdea baino lehen ez zuten musikarik jotzen. Gustavo Gaticaren kasua da, bera da kide ezagunena. Gatica 2019ko azaroan hainbat tiro jaso ondoren erabat itsu geratu zen lehen manifestaria izan zen.

«Antzeztu genuen lehen aldietan oso zirraragarria izan zen. Nik pentsatzen nuen: 'Wow! Zer unetan heldu nintzen bateria honetan eserita egotera? Hau erokeria, nire bizitza zenbat aldatu den!», kontatu dio gazteak Eferi. Anaiak bateria bat opari egin zion hiru astez ospitalean egon ondoren etxera iritsi zenean. «Oso harro nago jendearengan hainbeste emozio sortzeko gai den proiektu artistiko bateko kidea izateagatik», gaineratu du.

Gatica Psikologia ikasketak amaitzen ari zen itsu utzi zutenean, eta gaur egun Santiagoko kabinete batean dihardu. Platertxoak jotzen ez ezik, itxuraz errazak diren gauzak egiten ere ikasi behar izan zuen, hala nola «janaria ahora eramaten, bota gabe». 25 urte besterik ez ditu, eta diktaduratik (1973-1990) izandako protesta-boladarik handienaren sinboloetako bat da. Bere berezkoa duen baikortasuna zorrozteko tresna aurkitu du bandan. Hala ere, aitortu du ezingo duela aurrera egin Claudio Cresporen, tiro egin zion agentearen, aurkako epaiketa egin arte: «Baikorra izatea defentsa-mekanismo bat da».

Metro-txartelaren prezioaren gorakadaren aurkako ikasle protesta bezala hasi zenak eskubide sozial zabalagoen aldeko aldarri masiboa eragin zuen, eta hogeita hamar bat hildako eta milaka zauritu utzi zituen, horien artean begietako ezgaitasunen batekin geratu ziren asko.

Ikusmen faltarekiko enpatia

Vicente Muñoz, taldeko gazteenak Gaticaren aurkako erasoa gertatu eta egun batzuetara ezker begia «bakarrik» galdu zuen. Terapia psikologiko sakon baten ondoren, bere buruarengan segurtasun handiagoa izatea eta arte dramatikoa ikasteari ekin dio berriz. Bandak ere mesede egin dio: «Oso konplexua zen nire aurpegia nola erakutsiko nuen pentsatzea, ez baita berdina. Ez ditut keinu berdinak eta arima aldatu zait».