Pedro Miguel Etxenike Donostia International Physics Centerreko (DIPC) lehendakariak Nafarroako Ikastolen Federazioaren NIE 2023 saria jaso zuen ostegunean, hainbat alderdiren aitortza gisa. «Zientziari egin dion ekarpena, ikerketan egin duen lana, euskarari dagokion lekua ematea eta euskararen erabilera bultzatzea, zientziaren arloan euskaraz ikastea, euskaraz lan egitea, ikerketa euskaraz egitea eta zientzia euskaraz erabiltzearen alde egiten duen defentsa ausarta, eta hezkuntzaren inguruan egin dituen hausnarketa-artikuluak, ikasleen gogoeta kritikoak bultzatzea, egungo ikasleen ikasketa-prozesua maisuki ezagutu eta azaltzea, eta ikastolen mugimenduaren alde beti izan duen konpromiso sendoa», aipatu dituzte.

Izabarra hunkitu egin zen. «Ohore handia da», erran zuen. Esker onez, euskararen aldeko hitzak egin zituen: «Euskarak aurrera egiteko legeez gain, euskararekiko maitasuna kulturaren bidez sustatu behar dugu».

Nafarroako Ikastolen Elkartearen (NIE) helburuetako bat da euskara eta euskal kultura sustatzea, biak hezkuntza eta gizarte garapenarekin lotuz. Ildo horretatik, urtero NIE sariak banatzen dizkie helburu horiek betetzen lagundu duten pertsona edo erakundeei.

Elena Zabaleta Nafarroako Ikastolen Federazioko lehendakariak eta Josu Reparaz zuzendariak eman zioten saria Etxenikeri. Ekitaldian erakundeen zenbait ordezkari ere izan ziren: Unai Hualde Nafarroako Parlamentuko lehendakaria, Ana Ollo bigarren lehendakariordea, Jabi Arakama Euskarabideako zuzendari kudeatzailea, DIPCko presidentearen senide eta lagunak, eta Nafarroako ikastoletako ordezkariak. Aurreko edizioetako saritu batzuk ere bertan izan ziren, hala nola Carlos Garaikoetxea.

Fisikaren ikerketako giltzarria

Izaban 1950ean jaiotako fisikaria mundu mailako zientzialari giltzarrietako bat da fisikaren ikerketan. Luzea izan da haren ibilbidea denborari, espazioari, bilakaerari eta kausalitateari dagokienez eta, era berean, tituluz, sariz, karguz, argitalpenez, ideiez, esperientziez, ziurtasunez eta zalantzez betea.

Ilusio handiz hartu zituen, adibidez, honako hauek, sorleku duen lurraldearen aintzatespena ekarri ziotelako: Kulturaren Vianako Printzea Saria, Izabako seme kutunaren izendapena, Manuel de Irujo Saria, NUPek Honoris causa Doktore izendatzea eta Nafarroako Urrezko Domina.

Beste aintzatespen askoren artean, ondokoak ere aipatzekoak dira: Euskaldun Unibertsalaren izendapena 1998an, Zientzia Zehatz, Fisiko eta Naturalen Errege Akademiako akademiko numerarioaren izendapena, Fisikako Max Planck Saria eta Ikerketa Zientifiko Teknikoko Asturiasko Printzea Saria.

Zabalik, sustraiak ahaztu gabe

Aita Pedro Miguel Etxenike Erronkariko ibarreko medikua zuen, eta ama, berriz, Felisa Landiribar, erretiroa hartu arte San Fermin Ikastolako andereño izan zena. «Hain zuzen ere, ikastolek bezala, Pedro Miguel Etxenikek ere munduari zabalik egotea aldarrikatzen du, baina sustraiak ahaztu gabe, eta beti gogoan hartuz aurrerapen zientifikoa traineru bat dela, non arraunlariek atzera begira egiten baitute arraun, betiere iraganeko ezagutzan oinarrituta», nabarmendu dute Nafarroako ikastoletako ordezkariek.

Bere ibilbide luzean beti aldarrikatu du hezkuntza herrialde batek eta gizarte batek etorkizunerako egin dezakeen inbertsiorik onena dela, eta gurea bezalako herrialde bat kalitatea eskainiz eta hezkuntzari lehentasun osoa emanez bakarrik lehiatu daitekeela munduan.

Etxenikeren ustez, kultura batzuek teknologia eta ezagutza ekarri dituzte mundura, baina Europak munduari egin dion ekarpen nagusia giza eskubideak dira, eta hor sartzen da hezkuntzarako eskubidea ere. «Hezkuntza etorkizunarekiko elkartasuna da. Eta ekitatea. Ekitatea eta etorkizunarekiko elkartasuna».

80ko hamarkadan, eten bat egin zuen bere ikerketa-ibilbidean, eta herrialdearekin duen konpromisoaren ondorioz, politikan sartu zen Hezkuntza eta Kulturako sailburu gisa.