2019tik 2021era bitartean, munduko bizi-itxaropena 1,8 urte murriztu zen, 71,4 urtera arte (2012ko mailara itzuliz), eta munduko osasun onaren bizi-itxaropena 1,5 urte murriztu zen 2021ean 61,9 urtera iritsi arte (2012ko mailara itzuliz).

Horrela jasotzen da OME Osasunaren Mundu Erakundeak ostiral honetan argitaratutako ‘Munduko Osasun Estatistikak’ txostenaren azken edizioan. Lan honen arabera, covid-19aren pandemiak jaiotzean bizi-itxaropena eta jaiotzean bizi-txaropen osasuntsua etengabe handitzeko joera alderantzikatu zuen. «Pandemiak bizi-itxaropena hobetzeko bidean ia hamarkada bat suntsitu zuen bi urtean», deitoratu du Nazio Batuen erakundeak.

2024ko txostenak ere arlo honetan mundu osoan dagoen desberdintasuna nabarmentzen du. OMEren Ameriketako eta Asia hego-ekialdeko eskualdeak izan dira kaltetuenak, bizi-itxaropena hiru urte inguru jaitsi delako, eta bizi-itxaropen osasungarria 2,5 urte jaitsi zen 2019tik 2021era.

Aitzitik, Mendebaldeko Ozeano Bareko eskualdean eragin txikia izan zuen pandemiak lehen bi urteetan, 0,1 urte baino gutxiagoko galera bizi-itxaropenean eta 0,2 urte baino gutgxiagoko galera bizi-itxaropen osasuntsuan.

«Munduko osasunean aurrerapen handiak daude oraindik, milaka milioi pertsonak osasun hobea, zerbitzuetarako sarbide hobea eta osasun-larrialdien aurrean babes hobea dute», esan du Tedros Adhanom Ghebreyesus OMEko zuzendari nagusiak. Hala ere, mundua osasunarekin lotutako Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) lortzetik urruti dago.

«Herrialde batzuetan aurrerapen pozgarriak izan diren arren, eta, oro har, zenbait afekziorentzat, bizi-itxaropenak behera egin du, eta, harrigarria bada ere, mundua ez dago helburu globala duten osasunarekin lotutako 32 GJHetako bat bera ere lortzeko bidean», esan du Samira Asma doktoreak, OMEko Eraginerako Datu, Analisi eta Emateetarako zuzendariorde nagusiak.

Kutsakorrak ez diren gaixotasunak

Covid-19a berehala agertu zen heriotza-kausa nagusietako bat bezala, eta mundu mailan hirugarren heriotza-kausa izan zen 2020an eta bigarrena 2021ean. Aldi horretan ia 13 milioi pertsona hil ziren.

Azken kalkuluen arabera, Afrikako eta Mendebaldeko Ozeano Bareko eskualdeetan izan ezik, covid-19a bost heriotza-kausa nagusien artean zegoen, eta Ameriketako heriotza-kausa nagusia bihurtu zen bi urteetan.

OMEren txostenak azpimarratzen du, halaber, kutsatu ezin diren gaixotasunak (ENT), hala nola kardiopatia iskemikoa eta istripu zerebrobaskularra, minbiziak, biriketako gaixotasun buxatzaile kronikoa, Alzheimer gaixotasuna eta beste dementzia batzuk, eta diabetesa, izan zirela pandemiaren aurreko heriotza-kausa nagusiak, 2019ko heriotza guztien %74 eragin zituztenak. Pandemia garaian ere, ENTek covid-19arekin zerikusirik ez duten heriotzen %78ren erantzule izaten jarraitu zuten.

Obesitatearen eta malnutrizioaren areagotzea

2022an, bost urtetik gorako mila milioi pertsona baino gehiago obesitatearekin bizi ziren, eta 500 milioik baino gehiagok pisu normala baino txikiagoa zuten. Haurren malnutrizioa ere deigarria zen: bost urtetik beherako 148 milioi umek hazkundearen atzerapena jasan zuten, 45 milioik emaziazioa jasan zuten (argalegiak beraien garaierarako) eta 37 milioik gehiegizko pisua zuten.

Txostenak, gainera, desgaitasuna duten pertsonek, errefuxiatuek eta migratzaileek dituzten osasun-erronka garrantzitsuak nabarmentzen ditu. 2021ean, 1.300 milioi pertsonak, hau da, munduko biztanleriaren %16k, desgaitasunen bat zuten. Txostenaren arabera, «saihestu daitezkeen, bidegabeak diren eta ekitaterik ez duten baldintzek» eragindako osasun-desberdintasunek «neurriz kanpo» eragiten diote talde horri.

Errefuxiatuentzako eta migratzaileentzako osasun-arretaren eskuragarritasuna mugatua da oraindik; izan ere, 2018tik 2021era bitartean inkestatutako 84 herrialdeetatik erdiek baino ez dituzte ematen gobernuak talde horiei finantzatutako osasun-zerbitzuak, beren herritarren maila berean.

Horrek agerian uzten du «premiazkoa» dela osasun-sistemak egokitu eta munduko populazioen desberdintasun iraunkorrei eta behar demografiko aldakorrei heltzea.

Garapen Jasangarrirako Helburuak betetzea

Pandemiak eragindako ustekabeak gorabehera, munduak zenbait aurrerapen egin ditu Bilioi Hirukoitzaren helburuak eta Garapen Jasangarriko Helburuen osasunarekin lotutako adierazleak lortzeko bidean.

2018tik, beste 1.500 milioi pertsonak osasuna eta ongizatea hobetzea lortu dute. Lorpenak lorpen, obesitatearen gorakadak, tabako-kontsumo handiak eta airearen kutsadura iraunkorrak aurrerapena oztopatzen dute.

Osasun-estaldura unibertsala 585 milioi pertsona gehiagotara hedatu zen, mila milioiko helburuaren azpitik. Gainera, litekeena da soilik 777 milioi pertsona gehiago behar bezala babestuta egotea 2025ean osasun-larrialdietan, OMEren 13. Lan Programa Orokorrean ezarritako mila milioiko helburutik behera. Babes hori gero eta garrantzitsuagoa da klima-aldaketaren eta munduko beste krisi batzuen ondorioek osasun-segurtasuna gero eta gehiago mehatxatzen duten heinean.

«2018tik bilioi hirukoitzaren helburuetarantz aurrera egin dugun arren, oraindik asko dago egiteko. Datuak OMEren superboterea dira. Hobeto erabili behar ditugu herrialdeetan inpaktu handiagoa lortzeko», esan du Asma doktoreak. «Aurrerapenak bizkortzen ez badira, ez da posible 2030erako osasun-arloko Garapen Jasangarrirako Helburu bakar bat ere lortzea», errepikatu du.