Izaro Andresek dio oso argi daukala zer izan nahi ez duen, baina zer izan nahi duen, ez hainbeste. 27 urteko musikariaren bizitzaren errepaso azkarra egin dezagun: orain dela hamar urte Komunikazio Gradua ikastera joan zen Donostiara eta bere kabuz gitarra jotzen ikasten hasi zen. Kalifornian denboraldi bat igaro ondoren, lehen diskoa kaleratu zuen crowdfunding kanpaina baten bidez, 4.000 euro bilduta. Luze eta zabal mintzatu zen 2016ko estreinaldi hartaz. Bere bigarren lanarekin, “Eason” (2018), arrakasta handia lortu zuen: argitaratu eta hilabetera, Estatuko 50 disko salduenen artean jarraitu zuen. Victoria Eugenia eta Arriaga antzokietan sarrerak ziztu bizian agortu ziren. Martxotik ekainera bitartean 25 kontzertu eskaini zituen orduan, baita Euskal Herritik kanpo ere.

“Atlantic City” filmean badago eszena gogoangarri bat, non Susan Sarandonek bere sukaldeko iturria ireki, musika klasikoa jarri eta eskuekin limoi batzuk zukutu ondoren bere besoak, bularra eta lepoa limoi zukuz igurzten dituen. Esanahi anitzeko eszena da. Iradokitzailea. Limoi-barietate berria ezagutzera eman du 1993ko abenduaren 31n Mallabian jaio zen artistak. “Limones en invierno” iaz kaleratu zen eta Estatuko bigarren diskorik salduena izan zen. Alde batetik, Izarok mezu baikor eta naif bat igorri du; bestetik, diskurtso koherente, konprometitu eta inklusiboa egiteko gai izan da. Ez dezagun ahaztu, limoi ukitu batekin azidotasuna segituan nabarmentzen dela.

Gogoan daukat Kursaalen eman behar zenuela lehen kontzertua pandemia betean eta azkenean sare sozialetan zuzeneko bat egitea erabaki zenuela. Guztiz hunkituta ikusi zintudan jendearen erantzunarekin. Zer oroitzapen duzu une hartaz?

Egia esan, kaos bat zen: kaosa da gehien oroitzen dudana. Kontzertu handiak eman behar nituen garaian konfinatu gintuzten eta egoerari aurre egiteko emanaldi horiek biderkatu ziren. Oholtzara irteteko gogoa nuen. Kontzertuen aurretik urduri egoten zara, ahotsa ez duzu hain ondo izaten, katarroa hartuko duzun beldur zara… Garai hartan beldur horiek ahaztu nituen, txorrada bat iruditu zitzaidan, eta nik egin nahi nuen gauza bakarra oholtzan egotea zen. Berdin zitzaidan katarroa edukitzea edo hain prest ez egotea.

Estresa eta tristura ongi kudeatzeko gai izan zinen? Zeintzuk izan ziren zure sostengu nagusiak momentu zail haietan?

Kudeatzeko oso zaila izan zen. Nire sostengurik handiena publikoa izan zen, behin eta berriro sarrerak erosten ibili zena. Lotsa ematen zidan kontzertuaren datak berriro aldatu behar nituela esateak. Alde batetik, jendearen babesa baldintzarik gabekoa izan zen; eta, bestetik banekien egoera hura ez zegoela nire esku. Mundu guztia egoera berean egongo zela konturatzen lagundu zidan horrek. Aldi berean, konfinatu gintuzten garaia niretzako garairik onena izan zen. Opor modura hartu nuen. Deskonektatu eta atseden hartu nuen. Baina opor arraroak izan ziren.

Zergatik diozu arraroak izan zirela?

Horrek faktura pasatzen du. Hilabete daramat bizkarrean kontraktura batekin, lurrean, eta konturatu naiz orain arte bizirik zegoen hori mantentzen egon naizelako dela. Ezin nuen gelditu. Eta bat-batean, burua hobeto daukadanean, eta egoera oro har hobeto dagoelako, tentsio hori guztia gainera etorri zait.

Garrantzi handiko pertsona izan da Sergio Kruzado zure ibilbidean. Zein da zehazki bere rola?

Nire managerra da; jende askorentzat oso arrotza edo oso handia den hitza. Lagun handi bat da, oso pertsona garrantzitsua. Baina laguna baino gehiago da. Nerabea zarenean eta zure gurasoekin haserretzen zarenean lagunek eramaten dute alde ona. Antzeko gauza pasatzen zait Sergiorekin. Edozein ordutan dei diezaiokedan pertsona da; telefonoa beti hartuko du. Nigan sinesten du. Nire bidea libreki egiten uzten dit. Hanka sartzen badut, nahiago du nik lasai hanka sartzea eta berak lagunduko dit zulotik ateratzen zuzen joateko, koltxoneta bat jarri baino. Proiektuari hegoak eta forma ematen dizkio. Nire sormena guztiz errespetatzen du. Guztiz. Berak bideratzen du. Eta konfiantza zabal horrekin Sergio da dudan aliatu handienetako bat.

Merina Gris talde donostiarraren bideo batean eta single baten azalean atera zara. Hurbilduko zinateke gaur egun modan dagoen estilo urbanoago batera edo nahikoa duzu zure musika motarekin?

Ondo nago, baina hurbilduko nintzateke edozein lekutara, kantuak deitzen banau, kantua gustuko badut. Merina Gris proiektu berri bat da eta interesgarria da oro har, beraien performance osoan. Kuriosoa iruditu zitzaidan kolaborazio bat nahi izatea nire aurpegi eta sorbaldagatik. Bideoklipak grabatzea asko gustatu zait. Euria, hotza, denetarik pasa genuen. Polita izan da kolaborazio bat egitea ahotsa kenduta. Askotan badirudi bakarrik ahotsa zarela eta honek zabaltzen zaitu pertsona moduan. Isilik egon eta gauzak beste puntu batetik egiteko aukera izan nuen. Oso bizipen aberasgarria izan zen.

Estatuan sekulako harrera izan duzu. Espero zenuen halakorik?

Ez. Beti izan da nire helburuetako bat Estatu mailan ere aritzea. Beste edozein artista bezalakoa izan nahi nuen eta oso pozik nago; horrek zoriontsu egiten nau. Estatu mailako artistekin harreman zuzena, jatorra eta ona daukat eta hasi gara kontzertuak ematen jende dexenteren aurrean.

Zein musikarirekin lortu duzu harremana estutzea?

Xoel Lopezekin harremana eduki dut, Zahararekin harremana garatzen nabil, oraindik esan ezin dizkizudan beste artista batzuekin ere bai… (barrez). Kultur sare baten parte sentitzen naiz. Ez da erraza. 2020a saretze hori sendotzeko urtea izan zen, Estatuan eta beste herrialdeetan. Gogorra izan da pandemiarekin hori galtzen ikustea eta banoa astiro-astiro errekuperatzen. Zentzu horretan, pozik nago.

Ez duzu izenik aurreratuko?

Harreman benetan estua daukat Pedro Pastorrekin, Pedritorekin. Beti kolaboratzen dugu kontzertuetan.

Nola kontaktatu zenuen Xoel Lopezekin? Ezagutzen zenuen Deluxe taldearekin izan zuen proiektua? Aurretik Elephant Band mod taldean aritu zen.

Adina dela-eta, Xoelen bakarkako ibilbidera heldu nintzen. Izugarri entzuten nuen eta izugarri miresten dut. Egun batean “Invierno a la vista” kantua lokalean jotzen egon ginen eta garai hartako bateria-jotzailea zenak esan zidan Xoelen ahotsari zegokiola. Nik ere berdina pentsatu nuen, baina kolaborazioa ezinezkoa izango zela uste nuen. Taldekoek animatu ninduten Xoeli idaztera, kantua bidali nion, baietz esan zidan eta izugarri gustatu zitzaion. Bideoklipean parte hartu zuen eta niretzat oso garrantzitsua izan zen. Sentitu nuen eskutik heldu nindutela beste musika eremu batera joateko. Asko eskertzen diot. Oso barregarria da, umore tonto berbera daukagu. Elkarrekin barre piloa egiten dugu. Xoelen esperientzia izan da bizitzan gordeko dudan gauza kuttunetariko bat.

Limoiekin sortu duzun unibertso hori… zure ideia izan al da? Nondik atera da? Ez dut uste Stone Roses taldea inspirazio iturri izan duzunik.

Nigandik atera zen guztiz. Ez dakit ondo nola sortu zen… Egia da lehen diskoko “KoiLarak” kantuan, lehen singlea izan zena, esaten dudala etxeko ataria eraiki aurretik eraikiko nuela limoiondo gazi-gazi bat. Momentu horretan ez nintzen esaldi horretaz jabetu. Ez nion garrantzi handirik eman. Baina orain esaldi horretan pentsatzen dudanean, kontatutakoa pixka bat gertatu zait eta bat-batean limoiekin oso konektatuta sentitu nintzen. Hainbeste gauza deskubritu nituen fruituak iradokitzen didanarekin, esan nuela: barrura! Oso identifikatuta sentitzen naiz limoiekin, oso arraroa bada ere. Ez dut uste disko bakarrerako lotu dudan gauza izango denik. Identitate marka antzeko bat bilatu dut.

Limoiak garratzak dira…

Bizitza bezala. Ume txiki batek limoi bat jaten duenean esaten du, zer da hau! Nik ez dakit oso ondo indentifikatzen gustatzen zaidan ala ez, baina berriro nahi dut. Bizitza pixka bat horrelakoa da.

Zure webguneko biografian irakurtzen den lehenengo gauza hurrengoa da: sortzailea, erromantikoa eta ameslaria. Irudi naif eta koloretsua eman duzu askotan. Uste duzu zure aurka joan dela hori zenbaitetan?

Batzuetan bai, nik uste baino gehiago. Konturatu naiz oro har gure gizartea iluna dela. Iluna da, ez oso zabala eta ez die sentimenduei kasu handiegirik egiten. Agian, naif identifikatzen duten hori potenteagoa da beraiek potentea dela uste dutena baino. Kuriosoa da hori. Nire aldetik egia da goxotasuna aldarrikatzen dudala. Goxotasuna aldarrikatu behar da.

Badago beste Izaro bat: «Errefuxiatuak» abestian ageri den artista konprometitu hori, esate baterako. Zer pentsatzen duzu egunero nazioartetik iristen diren irudi lazgarriak ikusten dituzunean?

Desastre bat izaten ari da. Txarrena da ez dudala amaierarik ikusten, amaiera onik ez, behintzat. Eta ez dut ikusten gure bizitza ereduak eta gure bizitza erritmoek aldatuko dituztenik. Logikoa da gertatzen ari dena, gu horrela bizi garelako, eta gertatzen jarraituko du. Niretzat oso gogorra da. Gogorrena da ikustea nola kendu diogun gizatasuna jendeari. Nola jendeak begiratzen duen pertsona bat eta ez duen pertsona hori ikusten. Ez diegu izenik jartzen. Ez diegu ametsik jartzen. “Gu” bat egiten dugu eta besteekin “haiek” bat eta ez dira gu bezalako pertsonak… Eta badira. Oso gogorra den arren, ohikoa da, eta ez dakit egoera hau nola irauliko ote dugun.

Gaztea Sariak eta Maradonaren heriotza, biak batera. Feminismoaren alde egin zenuen, eta gogorki. Nola ikusten duzu orain une hura?

Arraroa izan zen. Ez nuke aldatuko; akaso, lasaiago esango nuke. Susto ikaragarria eraman nuen, ez nuelako espero biralizatuko zenik. Azkenean, uste nuen sarietan bertan geratuko zen zerbait izango zela. Ez nuen gauza konplikatu edo arraroegirik esan. Eta horrek bai harritu ninduela: nola jendeak oraindik behar duen diskurtso nahiko basiko bat matxismoaren aurka.

Aurretik zeozer prestatu zenuen?

Bueltak ematen egon nintzen. Konturatzen naiz gauzak egin behar direla, ez dira bakarrik esan behar. Oso zaila da gauzak aldatzea gure ikuspegitik. Egun horretan esan behar nuena esaten saiatu nintzen (Maradona futbolari argentinarra hil berria zen) eta uste dut oso garrantzitsua dela nire pribilegiotik zapaltzen ninduen egia bat adieraztea. Gauzak aldarrikatu behar dira. Naif izate horretatik nik uste nuen mundu guztia zela oinarriz bakezalea eta hortik abiatuta eraikitzen zenuela gainontzekoa. Oker nintzen. Inola ere ez. Jendeak uste du bakezalea izatea pasiboa izatea dela, eta ez da hala. Jakin behar duzu nola izan zaitezkeen aktibo modu erangikor batean eta nola edo hala aurrera egingo duzu zure etikari jarraituz. Baketasunetik egin diren iraultza interesgarriak daude; adibidez, Martin Luther King-ek egin duen guztia. Asko jarraitzen diot bere familia eta ingurukoek gaur egun egiten duten diskurtsoari. Hortik ikasten ari naiz astiro-astiro.

Agian, zuk zeuk esan zenuelako izan zuen oihartzuna, inork ez baitzuen horrelakorik espero.

Uste dut beti izan naizela nahiko argia. Egia da injustizien aurrean gazteagoa nintzenean paperak pixka bat galtzen nituela. Ez naiz oso ona injustizia bat ikusi eta ezer egin gabe hori kudeatzeko. Orain ikasten ari naiz dena ez dagoela zure esku eta egin dezakezuna ongi etorria dela. Dena egin nahi izateagatik ez duzu bizitza galdu behar. Oreka hori bilatzea oso arraroa eta oso zaila da. Horretan nabil.

Zein neurritaraino uste duzu pop musika politikarekin nahastu behar dela?

Ikuspuntu aldaketa bat dago: dena da politika. Ezin da politikarik ez egin. Exisititze hutsa politika egitea da. Kontua da norberak zer uste duen dela politika. Eta nire naif kutsu horren barruan askok uste dute ez naizela politikoa, baina nik kontsideratzen dut oso politikoa naizela nire eguneroko ekintzetan, baita nire bizi ereduan ere, non x gauza egiten dituzun. Popa ere politikoa da, zeren ezin da ez izan. Gainera, jende askori heltzen zaion estilo musikala da eta oso bozgorailu potentea da zenbait mezu eta bizi eredu transmititzeko. Nik badaukat rollo hori: maitasuna politikoa da, dena delako politikoa, baina politika ere maitasuna da, dena delako maitasuna. Bukle horretan ari naiz bizitzari zentzua bilatzen.

Ezkertiarra zara?

Bai. Eredurarekin egin behar da bidea eta ni horretan saiatzen naiz. Benetan, bizitza nirekiko ahalik eta koherenteena edukitzen saiatzen naiz enpatiatik, errespetutik, zaintzatik eta bizitza erdigunera ekartzetik. Oso zaila da, zeren horren kontrako bizitza eredua daramagu.

Zein iritzi duzu alderdi politikoei buruz? Jaramon egiten diezu?

Ez naiz inondik inora aditu bat. Alderdi politikoak autobusak bezalakoxeak dira: ez zaitu zuk nahi duzun lekuan utziko, baina aukeratu dezakezu gertuen uzten zaituen geldialdia. Dena pakete ezberdinetan ulertu beharrean, ideiak aztertu behar dira. Badirudi, norbaiten aldekoa bazara berak esaten duen guztiarekin bat egingo duzula; aldiz, norbaiten kontrakoa bazara, berak esango duenaren kontra egingo duzu. Uste dut gauza onak daudela leku guztietan, batzuetan gehiago eta besteetan oso-oso gutxi. Zure kontrako norbaiten ideiaren batekin egon zaitezke ados. Ni hori egiten saiatzen naiz. Mundua kantuka ulertzen saiatzen naiz, ideiaka.

Zerk bultzatzen zaitu abesti batzuk euskaraz, gazteleraz edo ingelesez egitera? Ingelesez ari zarenean ez duzu zeure burua arrotz ikusten?

Hizkuntza inspirazioarekin batera dator. Esaldi bat edo hitzen bat bueltak ematen dabil eta horrek hizkuntza batera eramaten nau. Egia da kontzertu oso bat ingelesez abestuko banu arrotz sentituko nintzatekeela guztiz. Nik oso gertu sentitu dudan hizkuntza ere bada, kulturalki asko kontsumitu dudana eta bueltan inspiratu nauena. Presentzia galdu du diskoetan. Lehenengo diskoa kaleratu nuenean denboraldi bat pasa nuen Kalifornian bizitzen eta presentzia handiagoa zuen. Azken lanean kantu bakarra da ingelesezkoa. Ez dakit hemendik aurrera zer pasako den. Oinarrian, musika bera da hizkuntza.

Zer esaten dizute zaleek abestietan erabili behar zenitzakeen hizkuntzen inguruan?

Oso gai astuna da. Seguruenik, nire karrera musikalaren alderdirik goibelena hori izan da. Sormena sormena da. Pena ematen dit kantu bat entzun beharrean gauza jakin bat entzuten egotea. Barruan gelditzen zaidana zera da, ‘kantua gustatu zaizu? Bai ala ez?’. Batzuentzat gehiegi abesten dut gaztelaniaz eta beste batzuentzat gehiegi abesten dut euskaraz.

Eta zuretzat?

Super naturalki abesten dut dakizkidan hizkuntzetan. Konplexuak sortu dizkidate konplexurik ez nuen lekuan eta lan handia egin behar izan dut berriro konplexua kentzeko. Gurasoek neska txikiak lehen aldiz depilatzera eramaten dituztenean bezala. Beren alaben hanketako ileetan arazoa ikusten dute, baina umeek ez. Zertarako jarriko diozu konplexu bat berak ez badu konplexurik ikusten?

Konplexurik ez izatera iristeko zein bide egin duzu?

Musikaz gozatu.