Normandiako kostaldeko puntu horretan, Étretat herri bitxian, L’Oiseau Blanc (Xori xuria) izeneko hegazkin txikia ikusi zen azkenekoz 1927an, Lehen Mundu Gerrako bi heroi izandakoen agindupean. Paristik New Yorkera geldialdirik gabeko estreinako hegaldia egiten saiatu ziren Charles Nungesser eta François Coli biplano batean. Misterio horrek arreta handiz gordetzen du hainbeste artista eta sortzaileren inspirazioa eta babeslekua izan den toki hau.

ÉTRETAT, ARTISTEN MUSA

XIX. mendearen amaieran Étretat oporleku ospetsua bihurtu zen Parisko goi-gizartearentzat, inspirazio eta atseden bila artistak eta idazleak erakarriz. Claude Monet inpresionista kostaldeko paisaiaren edertasunaren aurrean amore eman zuen artista ugarietako bat izan zen. Kostalde hori mihise sail batean margotu zuen, haren magia argi mota ezberdinen bidez atzematearren.

Étretateko itsas pasealekuan Moneten pintura ospetsuaren erreprodukzio bat ikus daiteke: “Étretat, Aval-eko atea, itsasontziak kaitik irteten”. Benetako paisaiari eta artistak margotutakoari begiratu diezaiekezu.

Gustave Courbetek ere Avaleko ate ospetsua eta itsaslabarrak margotu zituen. Paisaia honek Eugene Boudin eta Edouard Manet margolariengan ere arrastoa utzi zuen, beren argia eta edertasun basatia jasotzeko beharra sentitu baitzuten. Baina Etretatek ez du bere arrastoa mihiseetan bakarrik utzi du, baita ehunka orrialdetan ere, eleberrietan eta poemetan idazleentzat inspirazioa izanik. Guy de Maupassantek Normandian girotu zituen lan ugari, eta, esate baterako, ‘La Maison Tellier’ nobelan kontatu zuen Étretat kanpoaldeko putetxe bateko eguneroko bizimodua.

Maurice Leblanc idazleak, Arsene Lupin pertsonaia literarioaren sortzaileak (eskularru zuriko lapur xarmant eta maltzurrak, eta mozorroaren maisuak) Étretat eskualdea erabiltzen du bere ipuinetako baten agertoki gisa “Orratz zuloa” sailean. Lupin maisua Étretateko labarretan ezkutatutako altxor baten bila dabil. Herri gogoangarri hau erromesaldirako leku bihurtu da lapur ausartaren miresleentzat.

Étretatek arrasto sakona utzi du artearen historian, margolari inpresionistengan, idazleengan eta fikziozko pertsonaiengan izan duen eraginari esker. Arteak eta bohemiak bustitzen dute alderdi magiko hori, eta segur aski gaur egungo eta etorkizuneko sortzaileentzat musa izaten segituko du.

KOSTALDE DESIRATUENA

Mantxako kanalaren kostaldean dago Normandia, eta gertaera garrantzitsuen borrokalekua izan da mendeetan.

IX. mendean, iparraldeko herrien (Danimarka, Norvegia eta Suedia) hedapen garai betean, itsasontzi bikingoen etorreraren lekukoa izan zen Normandiako kostaldea. Lurralde hauetako biztanleek ezin zuten susmatu inbaditzaile horiek arrasto hain sakona utziko zutela hala kulturan nola arkitekturan. 911. urtean bikingoek Normandiako Dukerria sortu zuten Saint-Clair-sur-Epteko itunaren akordioari esker, eta Rollo buruzagia geratu zen agintean, etorkizuneko erasoen lurrak defendatzailea izango zena, kristau bihurturik. Horrek egonkortasuna eta oparotasuna ekarri zituen, eta gora etorri zen.

Mende batzuk geroago, historiak 1944ko ekainaren 6ra garamatza, Bigarren Mundu Gerrara: kostalde batean ezagutzen den inbasio militar handiena izan zen, Normandiako lehorreratze famatua. Normandiako hondartzek aliatuen lehorreratzearen balizko puntu gisa zuten garrantzi estrategikoaz jabeturik, alemaniarrek gotorleku zabal bat egin zuten: Atlantikoko harresia, defentsa sistema bihurri bat.

Aliatuek hartu zituzten hondartzetako ibilbidean defentsa instalazio horietako asko bisita daitezke: Utah Beach, Omaha Beach, Gold Beach, Sword Beach eta Juno Beach; eskualde honetako iragan hurbilenera egindako bidaia, aurrekaririk gabeko gertaera baten lekuko izan zena. Erraza da une historiko horretan murgiltzea, museoak, kontserbatutako material militarra, monumentuak, hilerriak eta D egunarekin eta alemanen okupazioarekin zerikusia duten osagaiak direla eta.

Zaila da sinestea gaur egun baretasuna eta baretasuna eragiten duten hondartzak, edertasun ikaragarrikoak, garai batean izugarrikeriazko eta heriotzazko eszenatoki danteskoak izan zirela.

Haize zakar batek hodei harroputz batzuk higitzen ditu nahieran, segundo bakoitzean uztail beteko eguzki amorratua estaliz. Iragazki polarizatzaile bat objektibo baten aurrean bezalatsu, itsasoaren kolorea berde esmeraldatik urdin turkesara aldatzen da, izpien arabera. Ñabardura berde eta urdin amaigabeek margotzen dituzte Normandiako hondartzak. Korronte atlantikoengatik ez balitz, pentsa liteke Karibe erdian zaudela, edo Mediterraneo itsasoan bestela.

Gaur egun turistak dira, zorionez, Normandiako hondartzak “erasotzen” dituztenak, edertasun basati baten bila, kareharrizko horma altu eta itsaslabar sakonen artean. Kilometroak eta kilometroak, hondartzak hutsik, han galtzeko eta plazer hartzeko, paisaia miragarrietan.

HOLLYWOODEKO DEKORATUA

Uharte harritsu baten gainean dago Saint-Michel mendiko abadia, Couesnon ibaiaren estuarioan, Europa kontinentaleko itsasaldi handienen lekuko. Hilean zenbait bider itsasgorek irla galdu bihurtzen dute mendia, ur amaigabearen erdian. Ameskeria bat itsaso amaigabe batean flotatzen bezala, halaxe geratzen da Saint-Michel mendia.

Elezaharraren arabera, VIII. mendean Auberto Avranches artzapezpikuak Migel goiaingeruaren bisita izan zuen, eta honek mendi tontorrean kapera bat eraikitzea agindu zion. Kapera hau abadia bihurtu zen, eta denborarekin izen handiko zentro erlijioso eta kulturala bihurtu zen. Erromanikoa eta gotikoa nahasten dituen estilo arkitektonikoarekin eta harresi gotortu ikaragarriarekin, Mont Saint-Michelek zinemako dekoratu bat dirudi, Hollywoodeko film batean gudu handien epika eta balentriak protagonista izateko eszenatoki aproposa.

Edozein tokitatik begiraturik, txundituta geratzeko modukoa da. Ez du axola ilunabarrean, egunsentian, lanbro egun batean edo zeru urdin oskarbian, leku historiko hori oraindik ere giza zibilizazioaren handitasunaren eta edertasunaren sinbolotzat hartzen da, arkitekturaren eta ingeniaritzaren maisulan gisa.

Bayeuxeko katedrala, izen bereko hiri historikoan kokatua, zalantzarik gabe, film berri baten eszenatoki bihur liteke, ‘Da Vinci Kodea’-ren estiloan, non altxor eta eskuizkribu baliotsuak bilatzea izango litzatekeen trama nagusia. Saldukeriarako, intrigarako eta misteriorako eszenatoki aparta da. Katedral hau diseinatzean, gizakia bere baitan hutsal sentitzen da halako arkitektura ikuskizunaren aurrean. Gauean, ikuskizuna tenpluaren kanpoaldera aldatzen da, eta fatxada pantaila handi bihurtzen da, koloretako argiak eta irudiak proiektatzeko. Horiek, musika errepertorio bikainarekin batera, ikus-entzunezko show ezin hobea osatzen dute. Argi eta soinuzko mihise bat, non artearen magiak miraria egiten duen.