Iparragirre poeta gozoaren kantu eder eta hunkigarria goizik sartu zitzaigun Iparraldeko hirur lurralde historikoetan, eta berehala hedatu denetara. Herritarrek abian beretu zuten, euskaldunen ereserki eta himnotzat hartu, zutik abestuz boneta/kapelua/txapela eskuan. Ber bidean sartu ziren erakundeak eta instituzioak, bereziki udalak, “Gernikako arbola” musikarekin emanez beren ospakizunetan, batasun handitan, ideologia eta politikako jarrera ezberdinen gainetik, eskuinekoen eta ezkerrekoen artean diferentziarik egin gabe.

Euskal Festa eta Lore Jokoetan tokirik bikainena eman zitzaion, bai Anton Abadia jakintsuak asmatu zituenetan, bai udalek eta beste instituzio batzuek harekin batera, edo haren albotik, edo haren ondotik antolatu zituztenetan.

Halaber mundu zabaleko euskal etxeek, eta lehenik Rio de la Platakoek, beren bilkuretan ospatu zuten, euskaldun erbesteratuen bihotz altxagarri, Euskal Herri urrunduarekilako lokarri, euskaldun guztien arteko batasun egile.

Oinarri zabalen eta sakonena erdietsi zuen herri xehean, ezen edonon, edonoiz, euskaldunak elkartzen ziren ber, kantuz hasten baitziren, bilkura zutik bukatzen zuten, txapela eskuan, “Gernikako arbola” kantatuz. Munduko lehen gerlan ere, hamalaukoa deitzen dugun Gerla Handi hartan, Lapurdi, Nafarroa Behere edo Baxenabarre, baita Zuberoako soldadu gazteek ere, bi erasoren artean borontetik hurbil juntatzen zirenean, hori bera zuten beren kantu andanako lorerik goren eta maiteena, bihotza errerik eta negarra begian abesten zutena, agur bero bat sorterriari, batzuek azken agurra biziari.

Gaur egun Zuberoako pastoralak berriz bere gain hartzen du eta gartsuki ospatzen. Etsenplu ezagunenak ditugu “Iparragirre trajeria” (1980, 1999) eta “Agirre trajeria” (1995).

Eta badakigu Hegoaldean halaber, bai herri xeheak, bai erakunde ala instituzioek, atxikimendu bikainena diotela “Gernikako arbola”-ri. Alderdi eta iritzi politiko baita filosofiko edo erlijioso guztietako idazle, hizlari, artista, politikariek ere ohoratu zuten, eta gaur beti bezainbat estimu goratan daukate, eskuineko, ezkerreko, baita beste gisa guztietako hautuen gainetik.

“Gernikako arbola” ez doa inoren aurka, eta bereziki ez doa jadanik hor dauden ereserki ofizialen aurka. Horiek beren tokian daudela errespetu osoarekin, adibidez “Gora ta gora” mendebaldeko Erkidego autonomoan, Nafarroako gorteena Foru Komunitate autonomoan, eta abar.

Euskaldun guztientzat, eta beste jende askorentzat ere, Gernikakoa bakearen arbola da, libertatearena ber denboran, fruitu pare hori munduan zabaldu nahi duena. Zuhaitz eder horrek bizia ere irudikatzen du, klimaren aldaketak mehatxatzen duen lurreko bizi orokorra, jende guztiak horren laguntzera deituz. Eta gure zuhaitzen artean maiteena dugu, eusko lurraren eta euskaldunen nortasuna lau haizeetara kantatzen duena.

Beraz, Iparralde apal bezain barnoi eta sakon honetarik dei egiten dizuegu mundu zabaleko euskaldun guztiei, eta zuei, zazpi lurralde historikoetako hautetsiei, bereziki hirur eskualde ofizialetako alderdi eta buruzagiei, “Gernikako arbola” onar dezazuen, herri osoaren sentimendu sakonaren arabera, euskaldunen himno eta ereserki unibertsal bezala.

*Sinatzaileak: Jean-Louis Davant (idazlea), Xole Aire (Urepeleko auzapeza), Filipe Arramendi (Urruñako auzapeza), Jean Mixel Bedaxagar (kantaria, txirularia), Marie Claude Berho (kantaria), Pier Pol Berzaitz (musikaria, kantaria), Batitte Berrogain (pastoral errejenta, idazlea), Joanes Borda (kantaria), Jean Bordaxar (kantaria eta idazlea), Pantxoa Carrere (kantaria), Battittu Coyos (euskaltzalea), Bernard Chaubadindeguy (txistularia), Michel Duvert (antropologoa), Anje Duhalde (kantaria), Mixel Ducau (musikaria), Aines Dufau (euskal argitaratzailea), Eñaut Etxamendi (kantagilea), Kepa Etchandy (argazkilaria), Allande Etxart (idazlea), Niko Etxart (kantugilea), Nelly Etxebeste (piano-jotzailea), Luzien Etxezarreta (idazlea), Robert Elissondo (historialaria), Michel Etxekopar (kantaria, idazlea), Philippe Ezkurra (musikaria), Mitxel Gastesi (abeslaria), Eñaut Haritxelar (kultur eragilea), Mikel Hiribarren (Itsasuko auzapeza), Ines Inarrondo (medikuntza), Jean Dominique Iriart (Larrañeko auzapeza), Eneko Labegerie (kantaria), Panpi Lacarrieu (kantaria), Antxon Lafont (enpresaria), Colette Larraburu (idazlea), Patxi Larre (txistularia), Jean-Jacques Mailharro (kazetaria), Marie Denise Marckert Elso (irakaslea), Mixel Maroteaux Ofizialdegi (kirolaria), Erramun Martikorena (kantaria), Dorothee Nabarra (Lakarriko auzapeza), Anni Obiag (kultur eragilea), Peio Ospital (kantaria), Jose Mari Ostolaza (kantaria), Xabier Soubelet (idazlea, margolaria) eta Marco Teyseyre (euskaltzalea).