Alokairuan etxe bila denbora luzez gabiltzanok dakigunez, etxebizitzen merkatua munstro bat da. Ustelkeria eta moralgabekeria bertan gertatuak ez du mugarik. Mila euro inguruko soldata izanik, gaur egun pisu bila ibiltzea ezinezko lana da bakarrik bizi nahi baduzu, eta erabat lan estresagarria eta etsigarria ere bada, zuzenean zoroetxera eraman zaitzakeena.

Milaka gara eskatzaileak eta Nafarroako Gobernuak noizbehinka etxe apur batzuk sustatuz erantzuten du, milaka eta milaka lagun kanpoan geratzen direlarik. Espainiako Konstituzioaren 47. artikuluak ez du ezertarako balio, soilik industria politikoaren elite eta profesionalek ezarri zuten etxebizitza sistemaren hariak mugitzen zituztenen eta egun mugitzen dituztenen interes finantzarioak asebetetzeko: bankuak, eraikuntzako enpresa handiak, higiezinen web plataformak. Etxebizitzari buruzko lege berrian ere egitura horiek ukitu gabe daude. Inork ez die aurre egiten.

Eta sistemak lehenengo lepotik burua jarraitzen du: merkatu erabat hanpatua eta aberrantea, non irrazionaltasuna, larderia, soldata prekarioez baliatzea eta era guztietako gehiegikeriak aurkitu baititugu, arrazoizko prezio baten bilaketa bizian. Adibidez, «legea barrabiletatik pasatzen dut» esaten dizuten higiezin-agenteak, abusuzko baldintzak eta fidantzak, eta maizter posibleei xantaia egiten dieten jabeak, bai eta maizterrei ematen zaizkien etxebizitza alokatzeko gizarte laguntzak (Emanzipa eta David) aprobetxatzen dituzten pertsonak ere, hain zuzen ere merkatuko prezioetan ezin delako bizi, eta laguntza horiek ezkutupean edo iruzurrez kobratu nahi dituztelako.

Merkatu lotsagarria, putrea eta zitala da hau. Bigarren etxebizitza baten jabe diren klase ertaineko pertsona askok argudiatzen dute bankuek izugarri igo dizkietela hipotekak eta alokairua «igo» behar dutela. Izan ere, gutxi batzuek horrela oso maila handian bidegabeki jokatzen dutenez (bankuak, higiezinen agentziak, publizitate plataformak, eraikuntza arloko enpresak...), gainerakoek ere horrela jokatzen dute maila txikiagoan, eta, azkenik, guztiek eragiten dute alokairuko etxebizitzen bila gabiltzanon prekaritatean.

Ezin gara askatasunez garatu pertsona gisa eta modu independentean bizi, eta, gainera, pisua partekatu behar dugu gehiegizko prezioetan eta behartuta. Susmagarria da CEOE patronalak soldatak igotzeko ekimenari aurrea hartu izana; soldata horiekin, jakina, ezin da bizi izugarri hanpatuta dagoen merkatu batean oraintxe bertan produktu mota guztiei dagokienez.

Lotsagarria da XXI. mendean pertsonok gure kabuz bizi ahal ez izatea soldata bidez eta etxebizitzarako benetako eskubiderik ez izatea.

Nire ustez, beharrezkoa da oso jendeak berriro ere mugi gaitezen benetako eskubidearen alde etxebizitzaren alorrean, Nasuvinsak sustatuko etxe apur horiek esleitzetik kanpoan geratu garen milaka eskatzaileak ikusarazteko eta aldarrikatzeko. Niri iritzian, sindikatu eta langileen erakundeek «klase ertainaren» ideologiarekin bat egiteko nolabaiteko joera badute; hau da, pentsamolde solidarioa izaten ari ez dena, honako hauen jarraitzailea baizik: bankariak, higiezin enpresak eta eraikuntzako enpresen merkatua; eta, hori lasta baino ez daiteke izan, Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta gainerako gizarte taldeek eragiten duten bultzada geldiarazten ahal duena; horiek zuzen-zuzenean kapitalismo immobiliarioaren erdigunean jotzen baitute.

Gobernuak bultzatu eta animatu behar ditugu duintasunez txoko batean bizi ahal izateko dugun eskubidea gauza dezaten, dagoen benetako eskaerari erantzuteko adina etxebizitza sozial eraiki dezaten, behar izanez gero hutsik dauden pisuak nazionalizatu daitezen, edo merkatuaren hariak benetan mugitzen dituztenak behingoz beren lekuan jar ditzaten.

Diskurtso faltsuak edo fikziozko «ezkutu sozialak» ez dira aski; beharrezkoa da etxebizitzarako oinarrizko eskubidea gauzatuko duen politika sendo bat. Kontuan har dezatela behingoz bizitzeko eta arnasa hartzeko oinarrizko eskubidea, etxebizitza izan ez dadin denok motzean lotzen gaituen egungo kartzela sozialik handiena, non inork ez baitu benetan gozatzen bizitzeko eskubideaz, kartzelari gutxi batzuek gure bizitzak maila sozialean eta irabaziak lortu nahian kontrolatzen dituztelako.