1990eko irailaren 18an, espainiar Poliziak Mikel Castillo hil zuen Iruñean, tiroz. Lau urte geroago 50 zauritu baino gehiago utzi zituen Guardia Zibilak Berako Nafarroa Oinezen. Data horretan bertan, baina 2014an, eskoziarrek modu demokratikoan aukeratu zuten Erresuma Batuaren parte izaten jarraitzea.

1990eko irailaren 19an, “Egin”-ek aurreko egunean Poliziak tiro eginda zendu zen Mikel Castillo gaztearen heriotzarekin irekitzen zuen egunkaria. Iruindarra 23 urte zituela hil zen, Nafarroako hiriburuko Karmen kalean polizia batek tiro egin ondoren. Honela zioen kronikak: «Gertakariak goizeko 09:30ean izan ziren, Iruñeko Zumalakarregi Atariaren inguruan. Bertsio ofizialaren arabera, Poliziaren Goi Mailako Kidegoko Ikertzaile Taldeko bi inspektore Seat 133 ibilgailu berde batera hurbildu ziren. Mikel Castillo, Bautista Barandalla eta Alberto Ilundain zeuden ibilgailu horretan. Aipatu iturrien arabera, hiru gazteek ETAren talde legal bat osatuko lukete, eta zain egongo lirateke droga-trafikatzaile baten aurka atentatzeko».

«Ikuskatzaileek identifikatzeko eskatu zutenean, hiru gazteak ibilgailutik atera ziren eta Mikel Castillok pistola bat erabili zuen. Inspektore batek armatik heldu zion eta, bien artean borroka egin ondoren, gazteak ihes egitea lortu zuen Karmengo kaletik harresietarantz», jarraitzen du kontakizunak. «Poliziak distantzia txikira jarraitu zion, tiroak eginez, haietako batek bizkarrean jo zuen arte. Gobernuaren Ordezkaritzak ziurtatu zuen gazteak pistola bat zeramala eskuetan, baina, aldiz, lekuko batzuek komunikabideei azaldu zieten ez zeramala armarik».

1994KO NAFARROA OINEZ

Lau urte geroago, ez zen hildakorik izan. Hala ere, beste indar armatu batek, kasu honetan Guardia Zibilak, Nafarroa Oinez-en aurka egin zuen bortizki, urte hartan Labiaga ikastolari laguntzeko Beran ospatzen zena.

‘‘Egin’’-en kronikak gogorarazten du egun hartan 80.000 pertsona baino gehiago bildu zirela Nafarroako udalerrian, eta jaieguna izan behar zuena «ikuskizun dantesko» bihurtu zela. «Labiaga ikastolan inork ez zekien azaltzen, gaueko azken orduan, zer gertatu zen gorputz militarreko dozenaka dotazio jai-esparruan agertzeko eta kargatzen hasteko».

Artikuluak jasotzen duen bezala, egon ziren Guardia Zibilarekin arazo batzuk, baina tamalez hori ez zen berria. Kuartela ibilbidearen barnean zegoen, eta bandera espainol handi bat jarri zuten propio. Goizean, bi patrol zirkuitutik pasatu ziren kontrako norabidean. Maider Iantzi kazetariak NAIZen gogora ekarri du egun hura herriko hainbat bizilagunekin batera.

16.30 aldera, berriz pasatu ziren, sirenak piztuta eta argi keinuka, eta istiluak sortu ziren bestan zen jendearekin. Kuarteletik bereizi gabeko karga bati ekin zioten orduan. «Lasterka joan ginen alkatea, Manuel Iriarte zena, eta antolatzaileak, pegatinak jarrita, bakea eskatzera», kontatzen du Iñaki Castillok, ikastolako gurasoak, zein 94ko Oinezari buruz argitaratu ziren prentsa artikuluen bilduma mardul batekin etorri zen elkarrizketara.

17.30 aldera barealdia iritsi zela uste izan zuten. 35 patrol Berara bidean ziren, ordea. Eta 19.30ean berriro kargatu zuten, aunitzez gogorrago. Alkatea zein ikastolako ordezkariak polizien buruekin negoziatzen saiatzen ziren bitartean, bi giza kate osatu zituzten, bata Legia karrikan, jendea bertatik atera zedin, eta bigarrena Iamotenean. «Katean ginela, pilotakadak jaso genituen. Aunitzek mendira jo zuten eskapo».

«Amorrua eta desesperazioa» gailentzen zaizkio Castillori. Joxan Oiz bestaren koordinatzaileari, aldiz, «inpotentzia», «hondarra eskuetan desegiten denean bezala, egina genuen zerbait nola desegin zen bat-batean».

ERREFERENDUMA ESKOZIAN

Irudi horiek ez datoz bat egun berean, baina bi hamarkada geroago, Eskozian ikusiko zirenekin. 2014ko irailaren 18an eskoziarrak hautestontzietara joan ziren euren etorkizuna erabakitzeko. Europako azken hamarkadetako gertaera politiko garrantzitsuenetako bat. «Erakusketa demokratikoa Eskozian», zioen hurrengo eguneko GARAren azalak.

Egun hartan bi urte baino gehiagoko kanpaina bat burutu zen, eta egunkari honek arreta bereziarekin jarraitu zuen. Izan ere, azken 12 hilabeteetan korrespontsal bat izan zuen Edinburgon (lerro hauek idazten dituen berbera) eta azken astean zuzendaria, beste kazetari bat eta argazkilari bat lehorreratu ziren Eskoziako hiriburuan. Hedapen hori irailaren 19an eskainitako lehen zortzi orrialdeetan gorpuztu zen, Craigmillar langile-auzotik idatziak, baita Royal Mile-ren luxutik ere, eta editorial adierazgarri bat: «Antes del recuento ya hay una vencedora».

Izan ere, papera inprimategira joan zenean oraindik ez ziren ezagutzen bozketaren emaitzak. Baina hor zegoen NAIZ. Eskoziako hauteslekuek ateak itxi zituzten eta hauteslekuak 32 eskualde-barrutietan ireki ziren zenbaketarako. Handik Royal Highland Centre eragiketa-unitate zentralera bidali ziren datuak, Edinburgotik gertu, eta NAIZek helbide honetan jarraitu zuen zenbaketa.

Benetako autodeterminazio-ariketa batean, %85 inguruko parte-hartzearekin, eskoziarrek «Eskoziak herrialde independentea izan behar al luke?» galderari erantzun zioten. Ezetza nagusitu zen botoen % 55,3rekin, eta % 44,7k independentziaren alde egin zuten. «Nazio desberdin bat», idatzi zuen Iñaki Soto GARAko zuzendariak.

[2014] Despliegue de GARA y NAIZ en Escocia

El 18 de septiembre de 2014 GARA y NAIZ sumaban a las habituales redacciones de Euskal Herria una especial en Edimburgo. El periodista de esta casa Aitor Agirrezabal se trasladó como corresponsal durante un año. En los últimos días, se le sumaron en la capital escocesa el director de GARA, Iñaki Soto, el periodista Haritz Larrañaga y el fotógrafo de Foku Gorka Rubio, con la cobertura ampliada desde las redacciones de Euskal Herria.

En NAIZ se ofrece una recopilación de lo publicado. Desde la previa en la que se destacaba la lección dada por un país fuese cual fuese el resultado, hasta una crónica la «vibrante calma» de las calles de Edimburgo y Glasgow en la jornada previa a la votación. Del mismo modo, ya el día del referéndum, se escribieron crónicas desde el centro de la capital escocesa, donde se reunieron decenas de vascos, y desde el barrio obrero de Craigmillar.

El despliegue se completaba con la crónica de «El día después», tanto en Edimburgo como en Glasgow, así como un análisis escrito desde Donostia. «Perdedores que ganan, ganadores que pierden», señala el titular.