Ikuspegi behatokiak ‘‘Dos décadas de reflexión sobre migración y asilo en Euskadi’’ liburua argitaratu zuen atzo. Ikerketa jardueretan aritzen da, eta migrazio fenomenoari buruzko gogoetak eskaintzen ditu, ikuspegi desberdinak dituzten 20 profesionalen bidez.

2004an argitaratu zuen bere lehen Panoramika. Hartako datuek fenomeno hasiberri bat deskribatzen zuten, ondorengo urteetan euskal gizartearen eraldaketa sozial sakona eragingo zuena. Garai hartan, EAEn erroldatutako atzerritar jatorriko biztanleak 67.529 ziren, biztanleria osoaren %3,2. Hogei urte geroago, 2023an EAEn erroldatutako atzerritar jatorriko biztanleak 274.142 ziren, hau da, biztanleria osoaren %12,4.

Bi hamarkada hauetan, baina, zenbait fase ezberdin ere azaldu dituzte. Lehenengo fasea 2003-2008 aldian kokatzen da, eta migrazio etapa garaikidearen hasiera da. Sei urtean, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan erroldatutako atzerritar jatorriko 67.529 pertsonatik 142.484ra igaro zen, hau da, 74.955 pertsona gehiago erroldatu ziren, eta biztanleria osoaren gaineko ehunekoan %3,2tik %6,6ra igo.

Migrazioaren bigarren fasea 2008ko krisi ekonomikoan kokatzen da, 2009 eta 2014 artean, hain zuzen ere. Aldi horretan, krisia gorabehera, erroldatutako atzerritar jatorriko pertsonen kopuruak gora egiten jarraitu zuen 2012ra arte, eta 183.772 pertsona zeuden erroldatuta. Hala ere, hazkunde hori aurreko fasetik bi arrazoirengatik bereizten da. Lehenengoa, krisi ekonomikoak EAEn izan zituen ondorioak beranduagokoak izan ziren, eta batez ere 2012tik aurrera nabaritu ziren. Bigarrena, aldi horretan, atzerritar jatorriko biztanleria Estatu espainoleko beste autonomia erkidego batzuetatik iristen da batez ere, eta ez atzerritik. «2014an, Euskadi atzerriko immigrazioaren hartzaile bihurtu zenetik lehen aldiz, migrazio saldo negatiboak izan ziren», dio Ikuspegiko zuzendari Julia Shershnevak.

Hirugarren faseak susperraldi ekonomikoaren urteak hartzen ditu, Covid-19a sartu arte. 2015 eta 2020 artean, erroldatutako atzerritar jatorriko pertsonen kopurua 57.572 pertsonatan hazi zen, 2020an 241.724ra iritsi arte. Berriz ere, hazkunde ekonomikoa eta enpleguaren sorrera dira EAEn migrazio hazkundea bultzatzen duten faktoreak, lanaren arabera.

Laugarren faseak aldiz, 2021etik 2023ra bitarteko urteak hartzen ditu eta Covid-19aren krisiaren garaia irudikatzen du, baita ekonomiaren eta gizartearen ongizatearen gain eragina duten gainerako krisiak ere, hala nola Ukrainako gerra, energia krisia edo inflazioa. Fase honetan, beste krisietan bezala, atzerritar jatorriko biztanleriaren hazkundeak behera egin du berriro, eta 2023an, krisitik irten eta hazkunde ekonomikoa areagotu egin da, eta berriz ere gora egin du.

Faktore ekonomikoez gain, txostenak familia berriz elkartzea bezalako faktoreak aipatzen ditu, azken urteetako migrazio faktoreak zehazteko, jatorrizko lekuen artean alde handiarekin. Afrikako migrazio fluxuak konstante mantentzen diren bitartean, Ameriketatik aldatzen joan da, herrialde desberdinetako aldizkako fluxuekin. Europako migrazio fluxuen kasuan, bi profil bereizten ditu ikerketak: gizarte klasearen arabera bereizten dituzte, edo, zehazkiago, zein arlotatik datozen, arlo horren garapen ekonomikoaren arabera.