Oso zaila da Errejonen agur gutuna ulertzea. Nire ikasleei lerro horiez testu iruzkina garatzeko proposatzeko asmoa nuen, baina arazoa da nik ere ez dudala deus ere konprenitzen: kontatzen duena eta gertatu omen dena ez datoz bat. Agian testuan bertan jarraituko du Iñigo pertsonaiak -«he llegado al límite de la contradicción entre la persona y el personaje»− hitz egiten, eta ez Iñigo pertsonak. Biribila biribiltzen da.

Egindako jakinarazpenean buelta ugari ematen dio Sumarreko lider ohiak pertsona kontzeptuari. Oso bitxia da «pertsona»ren etimoa. Grekoko «pertsonare»tik (resonar, durundatu) dator hitza, eta, hain zuzen ere, aktoreek antzerkian erabiltzen zuten maskara aipatzen du. Maskara honek zulo bat zeukan ahoaren parean eta ahotsari soinu sarkor eta dardarti bat ematen zion.

Denok gara, neurri handiagoan edo txikiagoan, pertsonak eta pertsonaiak (maskarak). Mugak gure eremu pribatua amaitzen den eta gure gizarte-eremua hasten den lekuaren araberakoak dira, edo, jende ospetsuaren kasuan, hedabideen eremuaren araberakoak. Gure pertsona durundatzen da eta durundi horrek pertsonaia bihurtzen gaitu familian, kuadrillan, lanean, Kongresuan, telebistan.

Arazoa da batzuetan eremu mediatikoak eremu pertsonala fagozitatzen duela. Orduan ez gaude ziur non amaitzen den horietako bakoitza; orduan, ingurukoek ere ez dituzte bereizten, eta pertsonaia baino ez dute hautematen, ez dute ikusten.

Urte asko joan ziren Nerudaren “Confieso que he vivido” irakurtzen eta idolatratzen, bere orrialde batean bortxaketa bat deskribatzen zuela ulertu genuen arte. Hortik aurrera Neruda pertsonaia deseraikitzen hasi ginen, eta Neruda pertsona «hobegarria» zela jabetu ginen: ez zuen zerikusirik Neruda pertsonaiarekin.

Nabokoven “Lolita” eleberria ere... Gaitzat, adin ertaineko gizon batek bere alabaorde nerabearekiko duen sexu obsesioa du. Argitaratu zuen garaian hautsak harrotu eta polemika piztu zuen: kasu honetan, irakurle askok idazlea bere pertsonaiarekin nahastu zuten. Hala ere, literatur aditu eta kritikoentzat XX. mendeko nahiz literatura unibertsaleko maisulana da.

Rosa Monterok “Zenobia Camprubí: la vida mortífera” entseguan emakume honek Juan Ramon Jimenezekin zuen harremana deskribatzen du. Zutabegileak “Platero eta biok” liburuaren egilea munstroki egozentrikotzat deskribatzen digu; Zenobia erabat deuseztatu zuen norbait izan zen Juan Ramon pertsona. Errebelazio horiek poetaren bertsoak biziki konnotatu zituzten eta Juan Ramon pertsonaia pitzatu zuten.

Politikariak, inoiz baino ozenago «durundatzen» diren heinean, pertsonaia bihurtu dira. Legebiltzarrean ikusten duguna antzerki hutsa da, non alderdi bakoitzak pertsonaia, maskara bat aukeratu duen. Jarrera estereotipatuak eta polarizatuak dituzten pertsonaia lauak dira. Horregatik, beren bizitza pertsonalak, gureak bezain kontraesankorrez beteak, iragazten direnean, erori egiten dira. Pertsonaiaren portaera askok −hor dugu Tellado− pertsona azaleratzen dute, baina hori ez da beti gertatzen.

Bai, oso zaila da Errejonek idatzitakoa aditzea. Nire ikasleekin hausnartzekotan nengoen, baina arazoa da nik ere ez dudala piperrik ulertzen. Ez dakit noraino zerbait jakinarazi edo ezkutatu nahi zigun. Agian paragrafo horien egilea Errejon pertsonaia da. Beharbada ez genuen inoiz Errejon pertsona ezagutu. Izurra izurtzen da.