Euskara bezalako hizkuntzek erronka bat dute: onarpen edo legitimitate sozialarekin sustatzea gizarte demokratiko batean. Eta legitimitate hori etengabe berritzea. Hala azaldu zuten Xabier Erize soziolinguistak eta Carlos Vilches soziologoak. Onarpen sozialaren gako bat jendarte zabalean erresonantziak lortzea dela deritzote. Hortaz, Eusko Ikaskuntzak bultzatuta eta Nafarroako Gobernuak eta Euskarabideak babestuta, Nafarroako jendartean onarpen soziala lortzen duten eta lortzen ez duten euskararen sustapenari buruzko elementu diskurtsiboak aztertu dituzte.

Vilchesek esan zuen diskurtso aldakorren garaian bizi garela, populismoak emozioak manipulatzen dituen sasoian. Horregatik, garrantzitsua izan da azterketa kualitatibo batetik abiatzea, diskurtsoak ulertzeko eta sakonago iristeko. Fase honetan, jendeari euskararen inguruan aske solastatzeko bidea eman diote, galdera ireki bat luzatuz: «Zer da, zuen ustez, Nafarroako identitatea, zer da nafarra izatea?». Hortik aitzinera, dena parte-hartzaileek erran dute.

903 ELKARRIZKETA

Bederatzi talde osatu dituzte, profil soziodemografiko guztietakoak eta Nafarroa osoan: Baztan-Bortziriak, etorkinak, Iruñerria (hiru talde), Larraun-Lekunberri, Lizarra, Tafalla eta Tutera. Horietan jasotakoarekin igaro dira fase kuantitatibora. Bertan, 903 elkarrizketa egin dituzte telefono bidez. Inkestaren galdetegia etapa kualitatiboko aurkikuntzetan oinarritu da.

Honakoak dira nafar gehienen artean (erdiak edo erdiak baino gehiago) agertzen diren elementu diskurtsiboak: «Errespetua eta tolerantzia egon beharko lirateke euskararen eta gaztelaniaren eta haien hiztunen artean (%93); euskara babestu beharreko aberastasun kulturala da (%85); egokia irudituko litzaieke eskolako programetan Nafarroako euskarari buruzko oinarrizko kultur nozio batzuk sartzea (%82); euskara ikastea aukerakoa izan beharko litzateke nahi duten haurrentzat (%75)».

Gehiago ere badira ildo horretakoak. Ikerlariek ikusi dutenez, elementu diskurtsibo garrantzitsu ugari daude nafar gehienen artean agertzen direnak, Nafarroako jendartean erresonantzia positiboak eragiteko aukera handia dutenak. Nafarroan sustatzearen aldekotzat har daitezke.

Bertze aldean daude bakarrik nafarren gutxiengo batean (erdiak baino gutxiago) agertzen diren elementu diskurtsiboak, disonantziak eragin ditzaketenak. Honakoak dira: «Euskarak ez luke Nafarroako hezkuntza sisteman egon behar (%4); euskarak Nafarroan duen presentziak behera egitea gustatuko litzaieke (%8); Nafarroako Gobernuak euskara orain baino gutxiago sustatu behar du (%13)». Halako esaldi gehiago ere azaltzen dira, baina horietako gehienen sostengua Nafarroako eskualde eta sektore demografiko guztietan gelditzen da erditik behera.

Ikerketaren emaitzek hau diote: Nafarren %63 euskara sustatzearen aldekoa da. %20 ez alde ez aurkakoa da, eta %17, aurkakoa. Ikertzaileek azaldu zutenez, ez da erraza alderaketak egitea, baina 2021eko Inkesta Soziolinguistikoari begiratzen badiogu, aldekoak %30 baino ez ziren, ez alde eta ez aurkakoak %33, eta kontrakoak %37. Bada nabarmendu zuten bertze datu bat ere: Nafarren %52k euskaldunen komunitatea erreferente positibotzat hartzen dute.

Erize eta Vilches pozik azaldu ziren ikerlari gisa, helburuen eta hipotesien betetzea hagitz handia izan delako, ikerketaren sendotasuna eta berritasuna bezala. Euskaltzale gisa ere bai, euskararen aldeko elementu diskurtsiboek anitzez babes handiagoa dutelako kontrakoek baino.