1939ko otsailean ehunka euskaldunek Kataluniako muga zeharkatu zuten, frankistengandik eta errepresiotik ihesi. Kataluniatik ihes egin zuten euskal errefuxiatu gehienak Argeles sur Mer kontzentrazio-esparruan sartu zituzten muga igarotzean, eta beste batzuk, berriz, Saint-Cyprien eremuan. Argeles sur Mer kontzentrazio-esparrua izan zen euskal komunitate antolatu bat izan zuen lehena, «Gernika berri» izeneko eremu bat mugatu zuten, eta bertan, 6.500 euskal errefuxiatu inguru sartu zituztela kalkulatzen da. Hondartza baten gainean eraiki zuten, eta ez zuten edateko urik. Esparrua bisitatu zuen Frantziako batzorde sozialista batek egindako txosten baten arabera, sei hilabete eta lau urte bitarteko haurren % 60 hil egin zen, gehienak gosez eta disenteriarekin. Helduen artean gaixotasun ohikoenak disenteria, pneumonia, sukar tifoideak, tuberkulosia, eskorbutoa eta legenarra izan ziren. Argeles sur Mer kontzentrazio-esparruko izugarrikeria erakusten duen 1939ko argazki hau, non barrakoiak ikusten diren, baita emakumeak eta haurrak ere alanbre-hesi baten atzean, Manuel Moros (1898-1975) margolari eta argazkilariak egin zuen, jatorri kolonbiarrekoa zenak eta Rossellon bizi zenak. Manuel Morosek errefuxiatuen etorrerari eta horiek kontzentrazio-esparruetan barneratzeari buruzko dokumentu grafiko garrantzitsua utzi zuen. II. Mundu Gerran, naziengandik ihes egin behar izan zuen eta bere Roselloko etxea utzi, non burdinazko kutxa batean lurperatu zituen bere negatiboak. Urte batzuk geroago, 10 urteko haur batek lurpetik atera eta ustekabean aurkitu zituen.