Maitasunik gabe eta poltsikoa hutsik. Horrela amaitzen du romance scam (iruzur erromantikoa) deritzonaren biktimak, Gabonak bezalako garaietan areagotzen den delituaren ondorioz. «Iruzur-mota honetan, delitugilea biktimaren ahultasun emozionalaz baliatzen da haien arteko harreman sentimentala sortzen ari dela sinetsarazteko, baina, benetan, konfiantza lortu ondoren dirua eskatu nahi dio», esan du Enric Soler Universitat Oberta de Catalunyako (UOC) Psikologia eta Hezkuntza Zientzietako Ikasketetako irakasleak.

Amerikako Estatu Batuetan bakarrik 1.300 milioi dolarreko iruzurra egin zen 2022an praktika honekin. Guztira 70.000 pertsonak salatu zuten delitu mota horren biktima izan zirela -pentsatzekoa da beste askok isilean gordeko zutela iruzurra lotsa edo beldurragatik-, eta lapurtutako zenbatekoa, batez beste, 4.400 dolarrekoa izan zen pertsona bakoitzeko.

Ameriketako Estatu Batuetako Merkataritza Batzorde Federalaren arabera, Instagram eta Facebook dira ziber-iruzur horiek egiteko bide ezagunenak. Espainiar Estatuan ere mota horretako kasuen jarioa konstantea da, eta sonatua izan zen Alacanteko emakume batek otsailean jasan zuen 57.000 euroko iruzurra.

«Gabonak harreman emozionalei lotutako garaiak dira, eta badirudi bakarrik egotea zoritxarra dela», hausnartu du Solerrek. «Denbora libre gehiago izatean, eta urte berriak bizitza berria ekarriko digun fantasia gehituz, ez da harritzekoa horrelako iruzurgileen eskuetan biktima asko erortzea», adierazi du. Marc Balcellsek, UOCeko Zuzenbide eta Zientzia Politikoko Ikasketetako irakasle eta kriminologian adituak, gehitzen du ziber-gaizkileek ez dutela beti bakarrik jarduten. «Askotan, biktima askori aldi berean iruzur egiteko ahalmena duten talde antolatuak dira».

Baina zein da iruzurgile horien profila? Solerren arabera, nortasun ezaugarri nartzisistak eta psikopatikoak dituzten gizonak izan ohi dira. «Ez dute zalantzarik biktimarekiko enpatiarik gabe edozein estrategia manipulatzaile erabiltzeko», dio. Gainera, sare sozialen anonimotasuna baliatzen dute beren benetako nortasuna ezkutatzeko.

Balcellsek zehaztu duenez, kasu askotan lehendik dagoen profil batetik lapurtutako argazkiak erabiltzen dituzte, edo zuzenean profil horren identitatea ordezten dute, eta hori ere delitua da. «Delitugileek profil faltsuak aukeratzen dituzte, biktimak erakartzeko arrakastarik handiena izan dezaketenak, hala nola adin ertaineko gizon erakargarri bat, egonkortasun emozionala, laborala eta ekonomikoa duena», adierazi du.

Adin ertaineko emakumeak

Biktimei dagokienez, adin ertaineko emakumeak dira, eta bikotekiderik gabe bizitzak zentzurik ez duela pentsatzeko joera dute, edo gertaera horregatik sozialki diskriminatuta sentitzen dira. «Baliteke askok maitasun-esperientzia traumatikoak edo banantzeengatik gainditu ez dituzten doluak eduki izana. Aurreko bikoteak utzitako hutsunea beteta, birtualki bada ere, uste dute galera horren mina aurreztu ahal izango dutela», adierazi du Solerrek.

Balcellsek gaineratu duenez, iruzur mota horri buruz egindako azterlanen arabera, lan egin ohi duten eta independentzia ekonomikoa duten emakumeak izaten dira, eta, batez beste, 35.000 euroko diru-sarrerak dituzte urtean. %60k unibertsitate-gradua du, eta horietatik %40k, masterra; gainerako %40k, berriz, bigarren mailako ikasketak edo lantokietan lortutako titulu desberdinak dituzte.

Komunean dute, halaber, bi urte baino gehiago daramatzatela maitasun harremanak izateko atarietan, eta aurretik hautagai batzuekin geratu izan direla, baina inoiz ez dutela harreman seriorik izan. «Denboran zehar harreman iraunkorra bilatzen duten eta maitasunaren ideal erromantikoa partekatzen duten emakumeak dira, eta hala jakinarazten diote delitugileari lehen hitzorduetan, eta horrek are gehiago bultzatzen du haien biktimizazioa», zehaztu du Balcellsek.

Oro har, biktimaren eta iruzurgilearen arteko harremana, adituek azaldu dutenez, hitzorduen atari batean -Statista webgunearen arabera, espainiar Estatuko biztanleriaren ia %13k erabiltzen zituen aplikazio horiek 2021ean- edo sare sozialetan hasten da. Kontaktua egin ondoren, Balcellsek kontatzen du komunikazioa, konfiantzazko harremana ezartzeko egunerokoa izaten dena, posta elektronikora, berehalako mezularitzara (WhatsApp aplikazioan, esaterako) edo, are gehiago, harremanetan sakontzeko telefono-deietara eramaten da.

«Kontzienteki egindako engainu-lana da, aldez aurretik planifikatutako patroiei jarraitzen diena biktima pozik uzteko, bere maitasuna errealitatetik urrun dagoen hodei batean bizi baitu», azaldu du kriminologian adituak. Bikoteak bere maitasuna adierazi ondoren, ziber-delitugileak asmatutako trama bat hasiko du dirua eskatzeko. «Heriotza tragiko eta bat-bateko batetik biktimaren herrialdera bidaiatzeko saiakeraraino joan daiteke, posible diren eragozpen guztiekin, hala nola hegazkin txartelaren ordainketa, fakturak edo ordaindu gabe geratu zaizkion tarifa medikoak. Biktimak sinets diezaion, iruzurgileak beti azaltzen du, kaudimenduna eta kasu askotan aberatsa den arren, gaur egun arazoak dituela dirua lortzeko, era guztietako arrazoiak direla medio», dio Balcellsek. Hasieran, eskatzen diren kopuruak nahiko txikiak dira, adituek zehazten dutenez, eta gero eta handiagoak izaten dira biktimak ordaintzen jarraitzen badu.

Balcellsek dioenez, profil faltsuen azpian ezkutatzeak «izugarri» zailtzen du iruzur hauek epaitzea. Dena den, Solerrek gogorarazten du informazio digital orok arrastoa uzten duela eta, beraz, ziber-gaizkilea harrapatzeko aukerak badaudela.

«Biktimak iruzurra jasan izanagatik sentitzen duen lotsak zailtzen du gehien ikerketa, askotan ez baitu salaketa jartzen», adierazi du. Hala ere, adituek argi utzi dute, ziber-iruzurgile horien jomuga ez izateko, lehen urratsa delitu mota hori ezagutzea dela. «Lasai egon behar da, kontuz ibili, ezer presaka ez egin, beldurrez ez bizi, eta, batez ere, internet bidez promesak egiten dituen lehenengoari ez eman baiezkoa», ondorioztatu du Marc Balcellsek.