Euskarak, gainerako hezkuntzek bezala, «ondare balioa» du, astearte honetan Parlamentuan agertu diren Osasunbideko zeladoreen esanetan. Erabat errotuta dago Nafarroako erabilera eta ohituretan eta hizkuntza ororen komunikazio-funtzioak betetzen ditu. Tresna bizia da, eta hala izaten jarrai dezala nahi dute zaindariek.

Bere kasua administrazio publikoko 736 plaza hartzen dituen izozmendi baten punta da, guztiak ere Nafarroako Administrazioan sartzeko lehiaketetan eta oposizioetan euskararen balorazioa arautzen zuen dekretua partzialki baliogabetu zuen Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren epaiaren eraginpean. Eta guztiak kaltetuak ere bai, urtebete geroago ez dagoelako baliogabetua ordezkatuko duen euskararen gaineko dekreturik.

Puntakoa izan arren, agian bere kasuak gainerakoak ulertzen lagundu dezake. 2019ko uztailan, zeladore izateko 110 lanpostu betetzeko posizio-lehiaketa onartu zen, baina UGT, AFAPNA, SATSE eta Spa sindikatuek administrazioan euskararen erabilera arautzen duen dekretuari egindako hainbat eskariren bidez, euskararen ezagutza baliorik gabe uztea lortu zuten.

Nabarmendu behar da epaiak bertan behera utzi zituela euskara eremu mistoan eta ez-euskaldunean eta zerbitzu zentraletan meritu gisa baloratzea arautzen zuten zenbait artikulu, baina ez zuela eragozten euskarak putuatzea. Hala ere, epaiaz geroztik ez da halakorik egin, baina bai beste hizkuntza batzuekin, hala nola ingelesa, frantsesa eta alemanarekin. Hortaz, salatu dute Nafarroa EBko lurralde bakarra dela non atzerriko hizkuntzak norberarenak baino gehiago baloratzen diren.

Nafarroako Kontseiluak epaiari buruz egin zuen irizpena ere norabide horretan zihoan, legezkotzat jo baitzuen euskara merezimendu gisa baloratzea eremu misto eta ez-euskaldunetan, legea aldatu gabe. Hori izan zen ondorio nagusia, baina beste bat utzi zuen: defendatu zuen ez dela ulergarria frantsesaren edo ingelesaren ezagutza baloratzea, eta ez euskararena, Nafarroako berezko hizkuntza baita.

Hori dela eta, Maxi Valencia zeladoreen taldeko ordezkariak Parlamentuan esan du euskara bermatu behar dela «herritarren zerbitzu-hizkuntza gisa, udalerrien errealitate soziolinguistikoaren arabera», eta erraztu egin behar dela herritarrek administrazioarengana euskaraz jotzea.

Era berean, euskara ez barematzeak eragingo duen diskriminazio bikoitza kritikatu dute zaindariek. Oposiziogileei eragiteaz gain, erabiltzaileei ere eragiten die; izan ere, Nafarroako Ospitale Gunean egiten da eremu euskalduneko egoiliarren arreta espezializatua, eta hauek euskaraz artatuak izateko eskubidea dute, dekretuak eta Euskararen Legeak berak agintzen duen bezala.

Desadostasunak Gobernuan

Legebiltzarreko taldeek hitz egiteko txandan, dekretu berriaren inguruan Gobernu barruan desadostasunak daudela onartu dute Jabi Arakamak (Geroa Bai) eta Inma Juriok (PSN).

Arakamak adierazi duenez, «ez da ulertzen nola gaur egungo Nafarroan ez den meritu gisa baloratzen lurraldearen zati handi batean euskara jakitea» eta desadostasunekin amaitzeko «betebehar morala» daukatela azpimarratu du.

Juriok, aldiz, aitortu du dekretua baliogabetu zuen euskararen epaiak «kalte egin liezaiokela zeladoreen kolektiboari», eta oposaketari «segurtasun juridikoa emateagatik» horrela egin zela azaldu du. «Epaiaren ondoren sortu den hutsune legal hori betetzeko berandu goaz», gaineratu du.

Hori izan da, hain zuzen, Bakartxo Ruizek (EH Bildu) gogoratu duena, hots, «15 hilabete daramatzagula euskararekin ez aurrera ez atzera». Parlamentariarentzat «akats juridiko eta politiko larria» izan zen Nafarroako Gobernuak epaiaren aurkako helegiterik ez aurkeztea.

Azaroko saio batean, Javier Remirez Funtzio Publikoko titularrak abere garaian adierazi zuenez, ez zen helegiterik aurkeztu Auzitegi Nagusiaren epaiaren aurka, Auzitegi Gorenean aurrera egiteko aukerarik ez zegoelako.

Navarra Sumaren aldetik, Marta Alvarezek esan du «euskara babestu eta sustatu beharreko Nafarroako ondasun eta aberastasun bat» dela, eta «ona da administrazioan ezagutzen duten pertsonak egotea, baina modu proportzionalean», sententzia errespetatu behar dela gaineratuz.

736 plaza, 14.116 hautagai

Azaroan ere, Remirezek adierazi zuen epaiek eragina izan zutela izapidetzen ari ziren lehiaketa-oposizio bidezko sarrera-prozeduretan.

Hala, ukitutako prozedurak kalifikatzen dituzten epaimahaiei prozedura horiek izapidetzen jarraitzeko agindu zitzaien, eremu mistoan eta ez-euskaldunean euskararen baremazioa jasotzen zuten atalak eta eranskinak indarrik gabe utziz eta gainerako irizpideak aplikatuz.

Egoera horrek funtzio publikoan sartzeko bi deialdiri baino ez zien eragin: bata, Foruzaingoko ikuskatzaile izateko 14 lanpostutarako, eta, bestea, Osasunbideko farmazia-teknikariaren bi lanpostu oposizio-lehiaketa bidez betetzeko.

Epaiak irmoak izan ondoren oposizio-lehiaketa bidez sartzeko deitu diren plazetarako, indarrean dagoen araudia aplikatu da, 2017ko foru-dekretua, alegia, baliogabetutako artikulurik gabe.

Horietatik, Osasunbideak 15 prozedura deitu ditu, hainbat fasetan dauden 451 lanposturekin; 14.116 hautagai aurkeztu dira, eta horietatik 2.841ek gainditu dute.

Arloko fakultatibo espezialistari dagokionez, epaiak irmo bihurtu zirenetik, 39 prozeduratarako deialdia egin da, 285 lanposturekin, espezialitate desberdinetakoak.