Aukeraketa egiterakoan, iparrorratzaren konpasean erreferentzia batzuk jarri ditugu: literatura behar zuen –ohartarazi dugu zerrenda hau erabat pertsonala dela–, euskaraz idatzia edo euskarara ekarria –gaztelaniaz idatzitako nobedade mordoa dago, bertoko egileek idatzitakoak– eta, ahal zen neurrian, “labetik” atera berria.

IZURDEEN AURREKO BIZITZA
Kirmen Uribe.
Susa. Nobela.
Uri, Nora eta bien seme-alabak New Yorkera lekualdatuko dira. Rosika Schwimmer sufragista eta bakezalearen bizitzan oinarritutako nobela bat idatzi nahian ari baita Uri. Hau da poesiatik asko edaten duen idazle ondarroarraren laugarren eleberriaren hastapena. Migratzailea izatea zer den, esperientzia horretan barna, nabigatzen du maisuki Uribek.

ERAIKUNTZARAKO MATERIALA
Eider Rodriguez.
Susa. Nobela.
Lehen mailako luma eta ipuin-liburu aparten egile, bere lehenengo nobelan Eider Rodriguezek «isilean barruan zeramatzanak» papereratu dituela aitortu du. Irakurlearentzat iktusa izan berri duen aitaren ondoan hasten da istorioa. Gainbehera askoz ere lehenagotik dator: ia lau hamarkadan etxe berean bizi arren apenas baitute harremanik aita-alabek.

SORTALDEKOAK
Hedoi Etxarte.
Susa. Poesia.
Amonaren presentziak zipriztinduta, idazle iruindarrak arbasoez, gerrez, naturaz eta, azken finean, memoriaz idatzi du. Erreferente literarioz josita, gure memoria kolektiboan arakatuta osatu duen olerki sorta da.

KARENA
Alaine Agirre.
Elkar. Nobela.
Amatasunarekin loturiko hainbat gai, normalean isilpean eta ezkutuan geratzen direnak agerira dakartza Alaine Agirrek: Lagundutako ugalketa teknikak, haien ondorio fisiko eta psikologikoak, bikotean sortzen diren arrakalak, amarenganako errespeturik gabeko erditzeak, nahi gabeko abortuak eta horren doluak… Gure letretan ahots interesgarrienetariko bat da berea.

FAITH
Lander Garro.
Elkar. Nobela.
Bartzelonara eraman du oraingoan Xabi Ugarte, aurretik ere bere eleberrietan agertu zen protagonista. Euskal Herriko giro politiko itogarritik ihes egiten saiatuko da, baina patuak, historiak, familiaren zamak, ukatu egingo dio ihesa. Eleberri hunkigarri, umoretsu eta aldi berean dramatikoa.

NIKOLE BIJOTZEKUA
Edorta Jimenez.
Elkar. Nobela.
Nikolasa Atxikallende, Sabino Aranaren alarguna, baztertua eta laidoztatua izan zen, etsaiek ez ezik, baita hurbilekoek ere. 2020ko itxialdian haren figura berreskuratu eta haren historia kontatzeari ekin zion idazle mundakarrak. Nikolasa 1918ko gripeak jota hil zen. Bi izurrien arteko ‘lokarri’ bat zegoela iruditu zitzaion Jimenezi.

BEGIAK ZABALDUKO ZAIZKIZUE
Irati Jimenez
Elkar. Saiakera.
Euskal literaturari ikusten dizkion gabeziak eta makurrak salatzen ditu, minez bezain gordin, umorez eta datu anitzekin, baina horrekin batera gure letrek zein ingurukoek dituzten liburu miresgarriak eta sortzaile apartak laudatzen ditu, sutsu bezain oparo. «Begiak zabalduko zaizkizue» esan omen zien sugeak Adan eta Evari, eta begiak zabaltzeko gonbita egiten digu guri ere egileak, ez fruitu debekatua eskainiz, baizik eta informazioa emanez eta datu hutsetan geratu ordez, etengabe animatzen gaitu liburu hobeak idaztera, irakurtzera, gozatzera.

KRAKOVIA
Goizalde Landabaso-Etcheverry.
Erein. Nobela.
Kazetari eta idazle bizkaitarraren lehen eleberriak, gaitz larri batek sortutako katarsia barre-algara gisa ere aurkez daitekeela proposatzen digu. Narratzaileak 15 zentimetro zabal eta lau zentimetroko sakonerako zauria dauka, zulo bat haragi bizian. Mina sentitzen duen arren, ez die erakusten arrotz zaion 15 metro karratuko gelatxora sartu-irten bisitan agertzen diren horiei, ezpada irakurleari: bere barruak erakusten dizkio. Biluzik agertzen da. Bizitzak ‘krak’ egiten dizun une horietako bateko kronika.

BIHOTZA KATE
Xabi Paya eta Iker Orueta.
Erein. Nobela ilustratua.
Payaren nahia istorioa amak berak idaztea zen, baina azkenean elkarlanean ibili dira. Bizitzak bidegurutze batean jartzen du Carmen, album ilustratu honetako protagonista, eta erabaki bat hartu beharko du: Bilbora bueltatu eta aitaren alaba maitea izan edo Madrilera joan eta Emilio Gutierrez Caba, Manolo Galiana eta antzerkiaren munduan murgildu.

TOTELAK
Fermin Etxegoien.
Erein. Nobela.
Eleberri hibridoa da, fikzioa eta saiakera uztartzen dituena. Ezohiko bidaia-liburua ere, espazioan ez ezik, denboran ere bestelako bideak hartu baititu egileak. Oñatiarrak kutun dituen hainbat gai aztertu ditu larritasuneraino: euskara, espainiartasun kulturala... Ruper Ordorika. ‘Ruperzaleentzat’ liburu ‘ezinbestekoa’ omen da. Irakurketa Ruperren beraren ‘Amour eta toujours’ (Elkar) disko kubatar bikainarekin girotuta, aparta.

AHAZTU BAINO LEHEN, AMA
Mikel Etxaburu.
Erein. Poesia.
Bizitzaren azken fasean den amari eginiko kantu bat da eta, bere bidez, baita «nagusituz doazen beste ama eta aita askori ere», egilearen hitzetan. Orain hiru urte inguru hasi zen egilea liburu hau sortzen; ama heriotzatik gero eta hurbilago zegoen eta bidaia horretan bidaide izen zen semea.

INFINITUA IHI BATEAN
Irene Vallejo. I.: Fernando Rey.
Pamiela. Saiakera.
‘Liburuen asmakuntza Antzinako munduan’ irakur daiteke azpitituluan. Idazkeraren sorkuntzaren inguruan Irene Vallejo aragoiarrak 2019an idatzi zuen saiakera honek  Estatuko Sari Nazionala jaso du. 45. ediziora iritsi berri da gaztelaniazko jatorrizko bertsioan, eta makina bat hizkuntzatara itzuli da; orain euskarara, egileak berak bultzatuta. Saiakera baino bidaia-liburua dela esan daiteke –Alexandroren gudu-zelaietatik Alejandriako Hipatiaren hilketara, esaterako–, osagai pertsonal asko tartekatuta. Oroz gain, denboran zehar liburuak sortu eta babestu dituzten milaka gizon-emakumeren abentura kolektibo xarmangarriaren ispilu da.

OIHAN HITZEAN MUNDUA
Ursula K. Le Guin. I.: Amaia Apaulaza. Igela. Nobela.
1976an argitaratua, ‘The Word For World Is Forest’ izenpean, ‘Oihan hitzean mundua’ euskarara ekarritako Le Guin-en lehen liburua da. Idazle estatubatuarra XX. mendeko zientzia fikzioaren distopikoaren maistretako bat da. Feminista eta ezkertiarra, Vietnamgo gerraren itzalpean idatzi zuen lan hau eta kolonialismoaren eta militarismoaren gaiak aztertzen ditu.

SUAK ETA HAUTSAK
Hartzea Lopez.
Txalaparta. Saiakera.
Estatu frantsesetik maiz heltzen zaizkigu herri mugimenduen oihartzunak: tradizio jakobinoa eta Parisko Komuna, 68ko Maiatza eta erreformistak, langile mugimendua eta Jaka Horiak, iheslarien gordelekua eta gutxituen zapaltzailea... 1789ko eta 1848ko iraultzak iturburu dituen herrian, bizi-bizirik dira protesta sozialak. Matxinoek askotariko molde eta ereduak atondu dituzte, eztabaidetara eta ekintzetara batzen ari den belaunaldi berriaren bultzadaz. Borroka antikolonialismoei buruz informazio zehatza.

WALDEN
Henry David Thoreau. I.: Danele Sarriugarte.
Katakrak. Saiakera.
Henry David Thoreau filosofo estatubatuar ezagunaren klasikoa ekarri du euskarara Danele Sarriugartek. Ekologismoaren ‘Biblia’ esan dakiokeen liburu hau, Thoureauren ‘esperimentu politiko eta probokatzaile’ batean oinarritzen da: bi urtez joan zen bere herri ondoan zegoen Walden lakuaren ondoko etxola batera bizitzera. «Alternatiba bat eskaini nahi zuen. Garaian sortzen ari zen industrializazio eta kontsumismo ereduei alternatiba bat eman», itzultzailearen esanetan.

ETA GARAREKIN, AZOKAN
‘Txomin. Aurrera bolie!’ (Jokin Urain, Gara), Txomin Iturbe militante independentistaren biografia da, testigantza zuzenak eta iturri bibliografiko ugari erabilita egina. Urain GARAko standean izango da asteburuan eta astelehen goizean liburua sinatzen.

AURTENGO HIT-AK?
Salduenak zeintzuk izango dira? Zaila jakitea. Kinieletan sartuko genituzkeenen artean: Jon Maiaren ‘Kantu bat gara’ (Elkar) disko-liburua eta Planeta sariaren irabazle eta ‘best-seller’-en egile Eva Garcia Sáenz de Urtubiren ‘Hiri zuriaren isiltasuna’ (Alberdania).