Lehen liburu honetan pertsonaia, istorio eta estilo anitzekin heldu da Xan Idiart. Hamalau ipuinez osatutako ‘Terexaren mendekua’ lanean ikasketa garaian idazten hasi zen garaitik egun arte sortutako zenbait obra hautatu aurkezten ditu.

Nola hasi zinen ipuinak idazten? Nondik heldu da liburu honen proiektua?
Euskarako kurtsoak biziki maite nituen lizeoan, eta euskalduna izan nahi nuen; beraz erabaki nuen Euskal Ikasketak egitea, eta aldi berean sortu zitzaidan horrelako egitasmo bat, liburu bat idatzi behar nuela euskaraz. Asko irakurtzen nuen, eta helburu nuen ikastea.
Lehen ipuinak idazten hasi nintzen lizentziako bigarren urtean, eta lauzpabost urtez ipuinak idazten aritu naiz, haririk gabe haien artean, baina gero bildu ditut, eta elkarrekin proposatu ditut.

Inspirazioa nondik datorkizu?
Batzuetan idatzi nahi nuke, eta ez dakit zer idatzi, eta beste batzuetan ideia bat heldu zait horrela, eta beraz paperean ezartzen dut. Gehienetan estiloa heldu da irakurtzen ditudan liburuetatik, eta ideiak jendearekin hitz egiten, edo nik bizitako gauzek inspiratzen ahal naute. Adibidez, lehen ipuina ‘Elizaren barnean’, Donibane Garaziko elizaren inguruko istorio bat da, eta sortu zitzaidan elizara sartu nintzelarik hura ikustera, iruditu zitzaidan biziki polita zela, eta interesgarria izaten ahal zela istorio bat idaztea horri buruz.

Badago ipuinak elkarrekin lotzen dituen ezaugarririk?
Nire istorio guztiak ez dira gaizki bukatzen, baina pertsonaiek normalean egoera jasaten dute, ez diote aurre egiten, eta gehienetan gaizki bukatzen da. Ez da aitzinetik pentsatzen dudan zerbait, baina ohartu naiz horrela gertatzen dela.

Protagonistak oso ezberdinak dira elkarren artean, ikusi dut emakume protagonista bat ere badela, lehen pertsonan kontatutako ipuin batean.
Bai, ‘Terexaren mendekua’ izeneko ipuinean bada hori, eta nahi izan diot izenburu hori eman liburuari, ipuin horretan saiatzen naizelako islatzen euskal literaturarekiko pasioa. Pertsonaia emakume bat da, euskaldun peto-petoa, eta egun batez aspertua da Euskal Herriarekin, eta pikutara bidali nahi ditu euskaldunak. Amodio istorio bat izango du gizon batekin, hortik etorriko zaio ume bat, eta arazoa da ez duela batere ama izan nahi, eta bukaeran hainbat erreferentzia egiten dizkiot Jon Miranderen ‘Haur besoetakoa’ liburuari. Mirande nor den dakitenek ulertuko dute zer den; egia da ez dela hain erraza liburuaren bukaera.

Nondik heldu zaizu alde beltz hori orduan?
Ez dakit, ez dut uste ni triste edo iluna naizenik. Maite ditut beldurrezko istorioak, istorio eta film ilunak maite ditut, beharbada horrelakoak idatzi ditut, baina badira batzuk umorez josiak direnak.

Zer adierazteko erabiltzen duzu umorea?
Ez dakit, pentsatzen dut umorea egoera bat salatzeko erabiltzen dela. ‘Mozarten partitura’ izeneko ipuinean erabili dut, non Mozart berpizten den, eta bere partitura baten bila etortzen da XXI. mendeko Euskal Herrira, eta hor deskubritzen du nolako herria den gurea, eta zinez gorrotatzen du.

Esan daiteke Euskal Herria zure liburuko protagonistetako bat dela.
Bai, Euskal Herrian kokatuak dira istorioak, euskalduntasuna aipatzen dut horrela naturaltasunez, gehiegi pentsatu gabe, eta euskal kultura ere bai.
Bada ipuin bat ‘Odolaren mintzoa’ eta Xalbadorri erreferentzia egiten diot. Bertako pertsonaia nagusia horrela deitzen da, eta bertsolariaren ondorengo bat da, eta hasieran ez dakigu beste bat denik, pentsarazi nahi dut ezagutzen dugun hori dela.

Iñigo Urkullu ere agertzen da pertsonaien artean.
Bai, Iñigo Urkullu eta EAJko buruzagi historiko batzuk, ‘Barneko salatzaile napartarra’ ipuinean agertzen dira. Protagonista nagusia Nafarroako politikari antieuskaldun bat da, bere deituran letra bat aldatu dut arazorik ez izateko, baina erreferentzia egiten diot, ezaguna delako euskaldunen kontra delako, eta uste duelako euskal konspirazio bat badela.  
Deskubritzen du Bardean kanpamendu bat non EAJk robotak eta klonak eraikitzen dituen Euskal Herria eta bereziki Nafarroa euskalduntzeko. Espainiako Barne ministroari idazten dio esateko euskal konspirazio bat badela eta horri aurre egin behar zaiola.

Etorkizunari begira baduzu beste proiekturik?
Idazten segitu nahiko nuke bai, ageriko beste liburu bat argitaratuko dudan edo ez, baina idazten segitu, hori bai. Ipuin bat baino gehiago badut gordea egia esan, baina ez dakit oraindik zer egingo dudan horiekin.