Liburuz betetako apalategiak eta Kabulgo kale xaflatuen azpiko soto bateko mahaia talibanen erregimenaren zapalkuntzaren aurkako arma bihurtu dira, islamisten debekuagatik eskolara joaten ez diren emakumeentzako liburutegia.

Liburutegia betetzen duten ehunka liburuek eskuz esku bidaiatu zuten modu klandestinoan talibanen Gobernuaren kontrolei iskin eginez, duela urtebete boterea hartu ondoren emakumeentzako bigarren zikloko eskolak irekitzea debekatu baitzuten.

Betoa irailaren 18an egin zen ofizial, islamisten garaipenak eta tropa estatubatuarren erretiratze azkarrak eragindako geldialdiaren ondoren, bigarren hezkuntzako ikasleei bakarrik debekatu zitzaienean eskolara itzultzea, beren ikaskideak klasera itzultzen ziren bitartean.

Dozenaka emakume kalera atera ziren protesta egitera, islamisten errepresaliak gorabehera –batzuk atxilotuak eta torturatuak izan ziren– baina emaitzarik ez zegoenez, estrategia aldatzea erabaki zuten.

«Geure kabuz zerbait egitea erabaki genuen, nazioarteko komunitateak edo beste erakunderen batek gure eskubideen alde zerbait egin arte itxaron beharrean. Liburutegi bat ireki dugu», esan zuen Afganistango Emakumeen Mugimenduko buru den Zholia Parsik.

Ideia sare sozialetan zabaldu zen eta denbora gutxian liburuak iristen hasi ziren, aktibista sozialek, ikasleek, idazleek, poetek edo lagunek bidaliak. Horrela sortu zen Zan Library (Emakumeen Liburutegia). «Orain arte 2.100 liburu baino gehiago jaso ditugu», ziurtatu zuen Parsik.

Ekintzailearen esanetan, emakumeak ezagutzara iristen uztea gizartearen zati horren errebeldia-ekintza berri bat da, besoak gurutzatuta kanpoko laguntza iritsi arte edo talibanek iritzia aldatu arte itxaroteari uko egiten diona.

Ezbeharrak gorabehera, ezagutza eskuratzeko modu hori «protesta moduko bat da talibanei eta nazioarteko komunitateari erakusteko Afganistango neskek eta emakumeek hezkuntza behar dugula, bizitza publikoan parte hartzeaz gain, eta guztiei laguntzen saiatuko gara une zail honetan», azaldu zuen.

Talibanen erregimenaren pean, emakumeak «lanaren eta hezkuntzaren bizitza publikotik eta pribatutik ezabatzen ari dira, etxean egotera mugatuz», beraz, liburutegia «ikasi nahi duten baina hezkuntza debekatzen zaien neska guztientzat da», adierazi zuen Parsik.

Klandestinitatea

Egoera horren aurrean, klandestinitatea fundamentalisten aginduari kontra egiteko modurik seguruena bihurtu da. Liburutegia irekitzeko baimenik eskatu ez duten arren, Parsi ziur dago talibanek «ez luketela onartuko».

Baina bi hamarkadetako gerrak eta nazioarteko zigorrek suntsitutako herrialde batean, erronkak ez dira mugatzen talibanen erregimenaren pean dauden emakumeen eskubideen atzerakadara, baizik eta horrelako proiektu bati eusteko baliabideen urritasunera.

Oraingoz, alokairuaren lehen hiru hilabeteak ordaindu ditu erakunde batek, «baina gastu gehiago ditugu liburutegia administratzeko eta beste probintzia batzuetara zabaltzeko», adierazi zuen Parsik.

Beste aktibista batek, Lailak, mundua talibanen tranpan erori dela sentitzen du, guztiei iruzur egin zietelako sinetsaraziz ez zirela 1996 eta 2001 arteko lehen erregimenean zeuden berberak, emakumeen hezkuntza debekatu eta emakumeak etxean baztertu zituztenean.

Talibanak «ez dira aldatzen», azpimarratu zuen ekintzaileak, eta deitoratu zuen «azken 20 urteetako lorpenak galdu» egin direla, eta ez dagoela «etorkizunik» haientzat, «iluntasuna bakarrik». Lailak talibanei eskatzen die herriari entzuteko.

«Guk bakarrik mina eta etsipena senti ditzakegu, zaila da sinestea urtebetez geroztik ez dugula lana eta hezkuntza eskuratzeko aukerarik. Afganiar neskato bati urtebetez baino gehiagoz debekatzen zaio hezkuntza, ba al dugu etorkizunik?», ebatzi zuen.

Ekintzaile hauen kritika ez da talibanei mugatzen, nazioarteko komunitatearen gelditasunera baizik. Amorrua sentitzen dute NBEk Afganistanen duen misioaren ordezkariekin biltzen direnean «pazientzia» eskatzea, islamistekin hitz egiten jarraitzen duten bitartean.

Richard Bennett NBEk Afganistanerako duen kontalariak argi eta garbi salatu zuen astelehenean txosten batean talibanen erregimeneko emakumeen egoera, eta «kezka larria» agertu zuen herrialdeko 34 probintzietatik 24tan neskentzako bigarren mailako eskolak itxi zituztelako, 850.000 afganiar inguru ikasketak uztera behartuz.