Lehen begi-kolpean, ez dago ezer ez-ohikorik. Eraikuntza-lantokian Gaye Sarambounouk mailu pneumatikoa maneiatu eta hormigoia kendu behar du, miseria batez ordaindutako egunak kateatuta, kontraturik gabe, egun librerik gabe.

Azken batean, agiririk gabeko langile gisa, Frantzian duen errutinarekin jarraitzen du.

Baina, oraingoan, ez da aurrekoak bezalako lana. Parisen egingo diren Olinpiar Jokoetarako eraikuntza lanetan, 2024an Frantziaren erakusleihoa izango direnetan, legez kanpoko langile hauen presentziak tentsio politikoa eragin du.

Eztabaida ugari izan zen iazko abenduan Munduko Futbol Txapelketa Qatarren egin zenean. Izan ere, hango estadio eta zelai modernoak prekaritate lan baldintzen eta milaka langileren heriotzaren gainean eraiki ziren.

Emirerriaren kontrako kritikak hedatu ziren orduan Mendebaldeko herrialdeetan. Oraingoan, esplotazioa eta langileen bizitzentzako arriskua hurbilago daude, Mendebaldeko zibilizazioaren bihotzean.

Irailaren 26an lan ikuskariak Marville ur-zentrora sartu ziren, Parisko eskualdean. Hori izango da olinpiar jokoetarako entrenamenduen egoitza. «Nagusiak esan zidan: 'Ez zara berriz ere itzuliko'», gogoratu du Maliko 41 urteko gizon honek. Horietatik bost daramatza Estatu frantziarrean. Kokospekoduna, aurpegi biribila, Maliren koloreak dituen txapel bat beti soinean duela, Gaye Sarambounouk azaldu du 09.00etatik 17.00etara lan egiten zuela, baina batzuetan 19.00ak edo 20.00ak arte.

Lanaldia 80 eurotan ordaintzen zioten; 40 eurotan, larrialdi batek lehenago irtetera behartzen bazuen. Jakina, «aparteko orduak ez zizkidaten inoiz ordaindu».

«Onartu egin nuen badakidalako zein den nire egoera. Ez baduzu paperik, zaila den guztia egiten duzu, kaka guztia, ez duzu beste aukerarik», azaldu du beste lau herrikiderekin partekatzen duen gelan ura berotzen duen bitartean.

Gaye Sarambounouk ezizen batekin lan egiten du, senide baten paperak maileguan hartuta.

Berez, zaila da esatea bera bezalako zenbat dabiltzan Frantziako hiriburuko iparraldeko aldiriak eraldatzen ari den obra faraoniko horretan.

Lantokietan tabua da nagusi. «Denek dakite, inork ez du hitz egiten», esan du irribarrez.

Behartua da, berriz, agintarien irribarrea, egoera lotsagarria delako.

«Hipokrisia handia dago agintari politikoen artean», laburbildu du Bernard Thibaultek, CGT sindikatuko idazkari ohi eta Paris 2024 Gutun Sozialeko Jarraipen Batzordeko kideak.

Pentsa dezakegu dokumenturik gabeko beste etorkin batzuk ari direla obretan, eta «ebidentziak» horiek erregularizatzea eskatzen du. Gaia kezkagarria dela seinale, Lan Ikuskaritzak unitate espezializatu bat sortu du eta bi urtetan ia leku bat gainbegiratu du egunean. Inoiz ikusi gabeko zerbait. Gainera, joan den udaberritik azkartu egin da.

Ekainean paperik gabeko bederatzi langile atzeman zituzten lantoki batean. Eta kontratatu zituen enpresa Solideo (Societé de Livraison des Ouvrages Olympiques) zen, hain zuzen ere: egoitzak eraikitzeaz arduratzen den entitate publikoa, alegia. Aldi berean, Bobignyko Fiskaltzak, Parisko eskualdean, lehen ikerketa bat ireki zuen, zehazki «ezkutuko lana» egin eta «antolatutako talde batean titulurik gabeko atzerritarrak erabili» izanaren susmopean

«Bobignyko fiskalari idatzi genion esateko eskrupulurik gabeko enpresarien aurkako prozesuarekin bat egin nahi genuela», adierazi du Nicolas Ferrand Solideoko zuzendari nagusiak, «olinpiar egoitzetan eredua emateko borondatea» dutela gaineratuz.

Gaia azaleratu zenean, «neurriak hartu genituen berehala», azpikontratista arau-hauslearen kontratua deuseztatuta, baina baita hura kontratatu zuen eraikuntzako erraldoiarena ere, azaldu du Antoine du Souich Solideoko Estrategia eta Berrikuntza zuzendariak.

Geroztik, erakunde publikoak «prozedurak» zorroztu ditu eta «araudiak eskatzen duenaz harago doa», nabarmendu du.

«Ezin dugu iruzurrarekiko iragazgaitza den sistema bat eraiki», aitortu du Souichek. Onartu du «zenbait tranpatik ihes egin dutela». Helburua, bere hitzetan, «sarea estutzea» da, «tranpa-egoera larriak» identifikatzeko.

Legez kanpoko lan-sare hori Turkiako enpresa azpikontratisten «nebulosa» batek osatzen du, Jean-Albert Guidou CGTko kidearen arabera. «Arrapaladan funtzionatzen duen sistema bat da, ikertzen dituztenean likidaziora jotzen duten enpresekin», dio sindikalistak. Gobernuak «tentsioko lanetan» egoitza baimen berezia sortu nahi duen bitartean, Guidouk Olinpiar Jokoetako 30 bat langileri lagundu die erregularizazio izapideetan, eta horietako batzuek dagoeneko lortu dute.

«Istripu gehien izandako postuetan daude eta esplotatuta daude», deitoratu du. «Eraikuntza-obretan, doikuntza-aldagai bakarra langilearen prezioa da. Eta lana entregatzeko gogorrago lan egin behar denean, enpresa horiek ez dira kontuz ibiltzen lan-baldintzekin».

Bestalde, azpikontratistak eta eraikuntzako erraldoiak jabetzen dira langile bat behar bezala ez dagoenean? Cheicknak (ez du benetako izena eman nahi) barre egin du. «Noski! Bietan paper ezberdinak eman nizkion enpresa berari eta hartu egin ninduten», gogoratu du 38 urteko maliar honek. Telefonoan, maiatzeko argazkiak erakutsi ditu. Obrako kaskoa eta kamiseta jantzita ageri da, 2024ko Olinpiar Jokoetarako luxuzko hotela izango den Tour Pleyel-eko aldamio eseki batean.

Xantaia

Bera ere kaleratu egin zuten urrian kontrol baten ondoren. «Hau Maliko familiaren alde egiten dugu. Sakrifizio guztiak egiten ditugu helburu horrekin», azaldu du 43 urteko Moussak (anonimotasuna eskatu du segurtasunagatik).

«Estadio eder horiek guztiak jende pobreak eraikitzen ditu (...) eta esplotatu egiten dute», jarraitu du abenduan, bere funtzionamenduaz publikoki hitz egin eta gero, eraikuntza-lekutik manu militari kanporatu zutenetik «beldurrez» bizi den langile honek. Olinpiar Jokoak edo ez, «xantaia egiten digute», dio: «Aparteko orduak eskatzen ditugunean, ‘geratu nahi duzu edo zeure gauzak jasoko dituzu?’ erantzuten dute», dio atleten bizileku izango den eraikinean lau hilabetez pikotxa eta igeltserotza lana egin zuen gazteak.

Frantzian, hamabost urtez, Moussak beti egin du lan: lehenik garbiketan, gero zaharberritzean, orain eraikuntzan.

Gainerakoek bezala, ez du alderik ikusten olinpiar esparruaren eta aurreko lanen artean: «Lanaren %80 etorkinek egiten dute: maliarrak, portugaldarrak, turkiarrak... ikusten ditugu. Eta frantsesak... bulegoetan».

Besteak bezala, bere egoera erregularizatu nahi du, «besterik ez», bakarrik batetik bestera libre ibili ahal izateko, «identitate-kontrol baten beldurra» izan gabe.

Gaye Sarambounouk ere ez du besterik nahi. CGT bere erregularizazio-espedientea aurkezteko prestatzen ari da. Hemezortzi hilabete barru lortzen badu, azkenaldiko ezbehar horiek amesgaizto izugarri bat bezala ahaztuko dira. «Jokoetarako erregularizatuta egongo nintzateke!», dio.