Urozko Oroimenezko Parkea eta Lodosako plazuela Nafarroako Memoria Historikoaren Lekuen zerrendan sartu dira. Bi inskripzio berri horiekin, 23 dira Memoria Historikoaren Lekuak Foru Erkidegoan, Nafarroako Gobernuak ohar baten bidez jakinarazi duenez.

Memoria Historikoaren arloko Koordinazio Batzorde Teknikoak, Herritarrekiko Harremanetako sailburu Ana Ollo buru dela, bi leku horiek zerrendan sartzea onartu du astearte honetan.

Urozko parkea Lizoain-Arriasgoiti bailaran 1936ko kolpe militarraren ondorioz eraildako pertsonen errekonozimendurako 2018an inauguratutako gune zirkularra da. Monumentu-multzoan jarritako plakan azaltzen denez, 1936ko abuztuaren 15ean Caparrosoko hiru bizilagun (Teofilo Jimenez Ladron, Juan Merino Navarro eta Santiago Moreno Alba) hil eta Urozeko hobian lurperatu zituzten, eta 1980an haien gorpuak berreskuratu zituzten, Matilde Ruiz Remon auzotarrarekin batera.

1936ko abuztuan bertan, data zehatzik jakin gabe, leku horretan hil zituzten Valentin Carlos Beroiz (Agoitz), Pablo Gastesi Exposito (Iruñea) eta Mariano Inda Navaz (Azparren). Gorpuak 1976an aurkitu eta lurpetik atera zituzten, Agoizko hilerrira eramateko.

Gainera, memoria-gune honek 1938ko maiatzaren 22an Ezkabako gotorlekutik ihes egin zuenetako bat gogorarazten du, nortasun ezezaguna zuena, Zalban hil eta lurperatu zutena, eta haren gorpuzkiak ez dira aurkitu orain arte.

Felix eta Julian Lizarraga anaiek egindako parkea biribila da eta ekialdera begira dauden altzairuzko zortzi eskultura ditu. Multzoak, harrespiletan inspiratuta, oroimenaren betierekotasuna sinbolizatzen du, gizonak eguzkiaren irteerarantz gidatzen dituen emakume batekin, berpiztearen energia sinbolizatuz.

Lodosako plazuela

Lodosa izan zen, Iruñearen ondoren, hildako gehien izan zituen herria (133), matxinatuek kolpe militarraren ondoren zabaldutako indarkeriaren ondorioz. Indar militar eta paramilitar kolpistei aurre egiten saiatu ziren tokietako bat izan zen.

Lodosako Plazatxoan izan ziren talde armatu horien eta ezkerreko indar politiko eta sindikaletako militanteen arteko liskar horietako batzuk. Plazuelan bertan Anastasini zirkua zegoen, egun haietan bere funtzioak eskaintzen zituena. Zirkuko kideek ere matxinatuen indarkeria pairatu zuten.

Lodosa, gainera, trantsizioan memoriaren berreskurapena bultzatu zuen udalerrietako bat izan zen, hobitik goiz ateratzea deiturikoen prozesuan, geroago herriko memoria-elkarteek mantendu zuten memoria.

Horregatik guztiagatik, herriko udalak 2022an oroigarri bat eraikitzea erabaki zuen, Alberto Reriz eskultoreari enkargatua, eta topaleku gisa ulertzen da, desagertutako zirkuaren harmailak gogora ekarriz.