2021eko urtarriletik 2023ko abuztura bitartean oinarrizko elikagaien prezioek inflazio-aldi bat izan dute. Horrek kontsumitzaileen erosteko ahalmena murrizten du, eta, kasurik onenean, horien kontsumo-ereduak produktu eskuragarriago edo kalitate txikiagokoetara aldatzera behartzen ditu, eta, okerrenean, elikadura osasungarri eta orekatu bat izatea zailtzen die, Lehiaren Euskal Agintaritzak (LEA/AVC) txostenak nabarmentzen duen moduan.

«Gerta daiteke enpresa batzuk inflazio-aldiaz baliatzea lehiaren aurkako estrategietan erortzeko edo irabazi-marjinak kostuen igoeraren gainetik handitzeko», dio txostenak. Horregatik, LEA/AVCk beharrezkotzat jo du «prezioen etengabeko jarraipena egitea eta ikusitako igoeren atzean egon daitezkeen arrazoiak aztertzea».

Azterlanaren arabera, hautatutako elikagaien kontsumoko prezioen indizea %18 eta %50 artean igo zen Araba, Bizkai eta Gipuzkoan. «Antzekoak badira ere, zifrak Espainia osoan ikusitakoa baino pixka bat txikiagoak dira». Zehazki, aztertutako aldian hazkunderik handiena izan duen produktua esnea izan da (%49,5). Ondoren, arrautzak (%42) eta, urrunago, behi-okela (%23,2), ogia (%19) eta hegazti-haragia (%18,9). Hazkunderik txikiena arrain freskoak eta izoztuek izan dute (%18,2).

Oro har, patroi ohikoena ekoizpen fasean izandako igoera handia da, zeina pixkanaka gutxitzen doan txikizkako banaketa fasera iritsi arte. Salbuespenak daude, hala nola arrainaren handizkako banaketa fasean, non txikizkako banaketa fasean erregistratutakoak baino hazkunde txikiagoak ikusten diren. Arrautzen eraldaketa fasean aurreko fasean baino askoz handiagoa izan da igoera, eta esnearen txikizkako banaketa fasean, eraldaketa fasean izandakoa baino igoera handiagoa ikusten da. «Hala ere, anomalia horietako bat ere ezin izan da lotu lehiaren aurkako jokabideekin», dio txostenak.

2022, igoera handiena izan duen urtea

Aztertutako aldiari dagokionez, aukeratutako elikagaien prezioak gora egin du oro har 2021etik 2023ra bitartean, baina zenbait elikagaik, hala nola ogiak edo behi-okelak, hasiera-hasieratik, hau da, 2021etik egin dute gora. Hala ere, kausa posibleak aztertuta, azterlanak azpimarratzen du, oro har, 2022an izan dela igoera handiena izan duen urtea. Ondorioztatzen du, beraz, «Ukrainako gerraren hasierak lehengaien eta energiaren prezioetan eragindako igoera izan dela ekoizpen, eraldaketa eta banaketa prezioen igoeraren arrazoi nagusia, eta igoera horiek, kasu askotan, ez zutela aurrekaririk».

2023ari dagokionez, dokumentuaren arabera, kasu gehienetan inflazio joera moteldu egin da, produktu batzuen prezioak egonkortu egin baitira, baita jaitsi ere. Hala ere, beste batzuek, hala nola txarkuteriak edo esneak, gora egiten jarraitu dute, modu neurrizkoagoan bada ere. Estatu mailako prezioek oso antzeko bilakaera izan dute, eta horrek, txostenaren arabera, prezioen igoera baldintzatzen duen faktore nagusia maila makroekonomikoan izatea babesten du, Ukrainako gatazkaren hasiera bezalako gertakariekin.