Kirgizistango Tian Shan mendigunean, abeltzainek izotzezko muino artifizial batzuk sortu dituzte lehorte errepikakorren aurrean erreserba gisa. «Orain ez dugu arazorik izango urarekin», dio abeltzainetako batek miniglaziarren alboan.

Bere oinetan, hogei bat metro luze eta bost metro garai den izotz-muino bat altxatzen da. Neguko unerik gogorrenean, bere altuera 12 metrora iristen zen.

Erkinbek Kaldanovek, iazko ezohiko bero handiaren ondoren bere ardiengatik kezkatuta, uste du aurten ez dela hain zaila izango, «glaziar artifiziala urtzen denean, ura egongo baita ganaduari edaten emateko eta Syn-Tasheko barrutiko lurrak ureztatzeko».

Izotzezko muino txiki hori altxatzeko, udazkenean bi astez aritu ziren lanean herritar guztiak, Kirgizistango iparraldeko Tian Shan hiritik 4.000 metro baino gehiagoko altueran dagoen erreka menditsu bateko ur-ibilgua desbideratzeko.

Ahalegin hori ez zen beharrezkoa izango Asia erdialdeko glaziar naturalen pixkanakako desagerpenatik izan ez balitz, hori baita eskualdeko ur-baliabide nagusia, klima-aldaketaren eraginpean.

‘Science’ aldizkarian argitaratutako 2023ko ikerketa baten arabera, glaziar horien urtzearen azelerazioa, batez ere Kirgizistan eta Tayikistanen, 2034 eta 2055 artean iritsiko da gailurrera. Horrez gain, elurrik ere ez dago, tenperaturak gora egin duelako, eta horrek ez die birsortzen uzten.

«Ur gutxiago»

Arazoaren larritasuna nabaria da satelite bidezko irudietan, eta NBEk aldizka gogoratzen du. Inguruko herrialde guztiak daude kaltetuta, eta horrek Erdialdeko Asiako errepublika horien arteko gatazkak elikatzen ditu, oraindik ere sobietar garaitik jasotako eta gaur egun zaharkituta dagoen ura banatzeko sistema konplexu baten mende daudenak.

«Klimaren berotzeak Erdialdeko Asian ere badu eragina. Urtero ur gutxiago dago, geruza freatikoak hustu egiten dira, iturriak lehortu egiten dira eta arazoak ditugu larreekin», laburbildu du Aidos Yzmanaliyev Syn-Tasheko baserritarren bozeramaileak.

Premiazkoa da irtenbideak aurkitzea, nekazaritza baita Kirgizistango ekonomia hauskorraren %10 inguru, eta biztanleen bi heren landa-eremuetan bizi da. Herrialdearen iparraldean, ur-arazoek tentsio sozialak eragin dituzte.

«Izotz muino hauekin gure helburu nagusia abereei ura ematea da, Syn-Tasheko komunitateetako 8.400 biztanleetatik gehienak nekazariak edo abeltzainak direlako», azaldu du Maksat Dzholdshev bertako agintariak.

«Bi edo hiru glaziar artifizial gehiago eraikitzeko asmoa dugu, erein daitezkeen lurrak ureztatzeko», gaineratu du.

Kontzeptu sinplea

Ideia eta gauzatzea nahiko sinpleak dira. «Ura mendiko iturri batetik hiru kilometrora eramaten da lurpeko hodien bidez, gero iturri bat bezala azaleratzen da eta izoztu egiten da», laburbildu du Yzmanaliyevek. Kostua nahiko txikia dela esan du, 550.000 soms ingurukoa (6.200 dolar inguru).

«Iturria urez hornitzeaz gain, glaziarrak giro-tenperatura ere jaisten du, eta inguruko landarediari transmititzen zaion hezetasuna isurtzen du», gero ganaduarentzat izango dena. Teknika hau, Indiako Himalayan sortua, oraindik gutxi hedatua dago mundu mailan, Txile eta Suitzan izan ezik.

2020an sartu zuen Kirgizistanen Abdilmalik Egemberdiyevek, larre-erabiltzaileen elkarte kirgizistarraren buru zela. «Gaur egun 24 glaziar artifizial ditugu herrialdean eta beste batzuk sortuko dira», dio pozik.