Iruñeko erraldoiek 3,45 eta 3,50 metro artean neurtzen dituzte, eta 3,80ra iristen dira garraiatzen dituenarekin; 56 eta 64 kilo arteko pisua dute. Horiek dantzaraztea «ez da erraza, baina batez ere ordu asko eman behar dira, denbora eskaini behar zaio, pausoak ondo ikasi behar dira, dantzatzen ikasi behar da... konplexutasun handia du», aitortu dio Ibon Laspeñasek Efe agentziari. Errege amerikarra eramaten du berak.

Azaldu duenez, erraldoi bat altxatzeko «sasoian egon behar da, baina batez ere oreka behar da. Azkenean, pisu gutxiago du ondo orekatuta eramaten duzunean», nabarmendu du Laspeñasek. Bere aita ere konpartsako kidea izan zen.

1860an sortutako 25 figura

Iruñean Erraldoi eta Buruhandien Konpartsaren erreferentzia zaharrenak XVI. mendekoak dira, baina gaur egungoa 1860koa da eta buruhandi, kiliki, erraldoi eta zaldikoen artean kartoi-harrizko 25 figurak osatzen dute.

Erraldoiek, sanferminetako goizetan kalejiren doinuan etengabe dantzatzen dutenek, lau errege-erregin bikote ordezkatzen dituzte: europarra, asiarra, afrikarra eta amerikarra.

Benetako heroiak dira Iruñeko haurrentzat eta izen bitxiak jarri dizkiete: Joshemiguelerico (errege europarra), Joshepamunda (erregina europarra), Sidi abd El Mohame (errege asiarra), Esther Arata (erregina asiarra), Selim-pia Elcalzao (errege afrikarra), Larancha-la (erregina afrikarra), Toko-toko (errege amerikarra) eta Braulia (erregina amerikarra).

Inork ez lituzke sanferminak ulertuko erraldoi eta buruhandien goizik gabe, Konpartsako presidenteak adierazi duenez. Azken urteotan pertsonaia horiek haurren artean izan duten «boom»-arekin bereziki pozik agertu da: «Horrek harrotasunez betetzen gaitu, hor egoteak eta maitasun hori guztia jasotzeak...».

Jendetza, argazkiak, euria

Asko dira Iruñeko kaleetan zehar erraldoien desfilea zaildu dezaketen ustekabeak, horien artean egunero Konpartsaz gozatzeko biltzen den jendetza. «Jendeak errespetatu egiten du, nahiz eta batzuk gutxiago egin, batez ere kanpoko jendeak, agian ez baitu ulertzen zer den, eta arazo txikiren bat sor daiteke, nolabait esateagatik, baina jendeak, oro har, badaki zer dagoen», adierazi du.

Nahiz eta beti dagoen gorabeheraren bat, eroriko gutxi izan direla esan du: «Zorionez, urte asko daramatzagu erraldoirik erori gabe eta hatzak gurutzatzen jarraituko dugu». Erantzukizun handia da, kontuan hartuta 160 urtetik gorako pertsonaiak direla.

«Kontuan izan behar da gu kalean dantzan joaten garela, eta lurrean dagoen eta irrist egiten duen edozerekin arazo bat izan dezakegula, ez erraldoi bat erori eta apurtzen delako, hori azkenean konpon daitekeelako, baizik eta norbaitek bihurrituren bat edo zeozer larriagoa egitea maila pertsonalean», kontatu du Laspeñasek.

Konpartsako kideek beti egin izan dituzte argazkiak desfilera joaten diren pertsonekin, baina orain, esan duenez, «erokeria da», izan ere «haur jaioberriak eta Caravinagre edo Coletasekin egin zuten argazkia berriro egin nahi dutela dioten adinekoak» hurbiltzen zaizkielako.

Euria da harri eta kartoizko irudi horien etsai nagusia eta, horregatik, «lau tanta eroriko direla ikusten dugunean, korrika joaten gara babestera», ziurtatu du Laspeñasek.

Etengabeko mantentze lanak

Erraldoi, buruhandi, kiliki eta zaldikoak urtearen zatirik handienean autobus geltoki berriko gela berezi batzuetan gordetzen dira, eta eskola taldeek bisita ditzakete bertan. Jaietan, Ezpeletako Jauregian gordetzen dira.

Urte osoan zehar, mantentze lanak egiten dira, «hamahiru egunez erabiltzen diren figurak direlako eta higadura bat dutelako, kolpe batzuk dituztelako. Figurak zaharberritzen espezializatuta dagoen enpresa bat arduratzen da, maitasun eta mimo handiarekin».

Jaien ondoren ere arropak garbitu behar dira konfiantzazko tindategi batean. Lan horiek egitea ere gustatzen zaiela aitortu du.

Erraldoi eta buruhandiak funtsezkoak dira jaietan. Iruindarrentzat eta bisitarientzat pozgarria da, eta Konpartsako kideek gogo onez hartzen dute ardura hori. «Harro egoteko modukoa da hor gauden guztiontzat», nabarmendu du Laspeñasek