NAIZ

Tintin, Popeye eta beste hainbat artelan domeinu publikokoak izatera igaro dira 2025ean

Urte berriarekin batera, Estatu Batuetako egile eskubideak errebisatzen dira urtero eta 2025ean hainbat artelan ikoniko igaro dira domeinu publikokoak izatera. Hainbaten artean daude Popeye, Tintin, Mickey Mousek lehen aldiz hitz egin zuenekoa edota Virginia Woolfen ‘A Room of One’s Own’.

Tintin, egunkariko bineta izatetik marrazki bizidun izatera igaro zen pertsonaia.
Tintin, egunkariko bineta izatetik marrazki bizidun izatera igaro zen pertsonaia. (Europa Press)

Urte berrian sartzearekin batera, artelan ikoniko askok ez dute egile eskubiderik izango, Estatu Batuetan babes horri eutsi ahal zaion 95 urteko gehieneko epea bete ondoren. Horien artean, Popeye eta Tintin komiki pertsonaien lehen bertsioak daude. Horrela, 2025eko urtarrilaren 1etik aurrera domeinu publikora igaro dira eta erabili eta egokitu ahal izango dira jabeei baimenik eskatu eta egile eskubideengatik ordaindu beharrik izan gabe.

Jennifer Jenkis Zuzenbide irakasle eta Dukeko Unibertsitateko Domeinu Publikoa Aztertzeko Zentroko zuzendariak «altxortzat» jo du 2025ean domeinu publikoan sartzen diren lanen zerrenda, The Associated Press agentziaren arabera, 1929ko egile eskubideek babestutako lanak eta 1924ko soinu grabazioak kategoria honetan sartu baitira.

Izan ere, audioen kasuan, 100 urteko egile eskubideak dituztenez 1924an argitaratutakoak igaro dira domeinu publikokoak izatera. Zinemaren, literaturaren eta idatzizko musika konposizioen kasuan, 95 urtekoak dira egile eskubideak.

Komikietako bi pertsonaia klasiko horiez gain, Jenkinsek beste berrikuntza batzuk ere nabarmendu ditu, hala nola «Mickey Mouseren hamabi film labur ere sartzen dira, non lehen aldiz hitz egiten duen eta bere eskularru zuri enblematikoekin agertzen den», APk jakinarazi duenez.

Popeye, Tintin, Mickey Mouse...

Popeye, Elzie Crisler Segar marrazkilariak sortutako marinelak, ‘Timble Theatre’ egunkarian debutatu zuen 1929an, «Ja think I 'm a cowboy» (Bakeroa naizela uste duzu?) esaldiarekin, marinela ote zen galdetzen ziotenean. Hasiera batean Popeye pertsonaia komikoa izango bazen ere, bere ospeak protagonista bihurtu zuen eta tira-sortari izena ere eman zion.

Hala ere, Mickey Mouse eta Winnie the Pooh-rekin 2024an eta 2022an hurrenez hurren gertatu den bezala, pertsonaiaren bertsio goiztiarrena baino ez da domeinu publikora pasatzen. Urte batzuk geroago sartu ziren elementuek, hala nola bere aparteko indarra ematen zioten espinakek (1932), egile eskubideek babestuta jarraituko dute, eta horrek «legezko eztabaidak eragin ditzake», ohartarazi du APk.

Bestalde, Tintin, Georges Remi artista belgiarrak sortutako erreportari gaztea, Herge ezizenez ezagunagoa, Estatu Batuetan agertu zen 1929an. Nerabe horren abenturak, Milu txakurrarekin batera, bere jatorrizko herrialdeko egunkari batean argitaratu ziren lehen aldiz, ‘Le Petit Vingtième’ gehigarrian, eta zerrenda horien arrakastari esker astekari bihurtu zen. Disneyren ‘Hezurduren dantza’ film arrakastatsua ere domeinu publikokoa izatera pasa da.

Literatura lanak ere domeinu publikoan

Funtsezko literatuta lanak izandakoak ere domeinu publikoan sartu dira 2025arekin batera. Lege mugarik gabe egokitu ahal izango diren eleberrien kasu batzuk aipatzearren, William Faulkner Nobel saridunaren ‘The Sound and the Fury’, Ernest Hemingwayren ‘A Farewell to Arms’, John Steinbecken lehen eleberria, ‘Cup of Gold’, eta Virginia Woolf idazle britainiarraren ‘A Room of One’s Own’ feminismorako erreferentziazko saiakera nabarmentzen dira. Baita Agatha Christieren ‘Seven Dials Mystery’ ere.

Zinemaren esparruan, soinuaren sarrerarekin esperimentatzen zuten zuzendari handien lehen lanek esklusibotasunik gabeko ondare intelektuala osatzen dute. Adibidez, ‘Blackmail’ (Alfred Hitchcock), Shari, ‘Dynamite’ (Cecil B. DeMille) eta ‘The Cocoanuts’ (Marx anaien lehen soinu filma).

Musikan, berriz, 1920ko hamarkadako kultur ondarea osatzen duten gai guztiak eskura egongo dira. Horien artean daude ‘Singin’ in the Rain’ edota Cole Porterren ‘What Is This Thing Called Love?’.