«Esateko nituen gauza batzuetatik sortu da liburu hau, gogoa izan dut, interesa izan dut dualismo batzuk arakatzeko eta haiek elkarrizketan jartzeko», esan du Ainhoa Urienek ostegun goiz honetan Donostian egindako aurkezpenean, bere lehen ipuin liburua argitaratu berritan, ‘Ehun Zaldi Trostan’.

Arabako Foru Aldundiak antolatutako Ignacio Aldecoa beka irabazi zuen Urienek, eta kontatu du lehen ipuin hori idazteak «lurrikara» bat eragin zuela berarengan, bazeuzkalako idatziz jaso nahi zituen giro batzuk, atmosfera bat eta lurzoru ezberdinak osatutako mundu bat.

Azaldu du, ipuin bakoitzean dialektika bat sortzen ahalgindu dela, eta dialektika hori izan daitekeela bi espazioren, bi munduren, sentimenduan artekoa, «jendea ez baita zuhaitza bere lurrari betiko lotzeko». Dikotomia gisara ulertu ohi diren edo ulertzen diren elementuetan, aurreiritzi hori zalantzan jarri nahi izan du, eta zehaztu: «Badaude biko batzuk: baserria eta hiria, joan eta etorri, izena eta izana, ihes egin eta iraun, hemen egon eta han habitatu, ezer galdu gabe denari eutsi ezina…»

«Dialektika batzuk esploratzen eta atzean dituzten ustezko dikotomiak zalantzan jartzen saiatu naiz, habitatzen dudan munduak ematen dizkidan elementuak fikzionatuz», argitu du. Eta zapaltzen ari den lurra ezagutu eta arakatzeko gogotik sortu dituela ipuinak ohartarazi.

Ipuinak, nobela trazan

Ipuin liburu bat idatzi du, baina «nobelaren trazak» ditu bere ustetan, izan ere, ipuin bakoitzak modu autonomoan funtzionatzen badu ere, elkarren arteko loturak daude. Azaldu du generoen «hibridazioa» interesatzen zaiola, eta formaren kasuan ere, edukiarenean bezalaxe, elkarrizketan ulertzen duela: «Uste dut edukia eta forma elkar sostengatzen direla, indarra ematen zion horrela egiteak, txirikordatzeak».

Aurkezpenean, Irene eta Iban pertsonaiak aipatu ditu, baina kontatu du badaudela batzuetan bigarren planoan dauden pertsonaiak, eta beste batzuetan protagonistak direnak, bizitza errealean gertatzen den bezala: «Liburuko pertsonaia batzuk ipuin batzuetan bigarren mailako pertsonaia bezala agertzen dira, baina gero bakoitzak badu bera protagonista den ipuin bat. Niretzat perspektiba ezberdinetatik begiratze hau interesantea izan da, bigarren mailako pertsona bezala agertzen direnean gauza bat iradokitzen dute, eta gero, protagonista diren ipuinean beste gauza bat dira».

Pertsonaiek elkarbanatzen duten elementuetako bat denak «etxe edo babes bila» dabiltzala dela azaldu du Urienek, «leku bat topatu guran, agentzia bat eman nahian euren buruei, funtsean identitate batekin edo batzuekin konektatu nahian».

Narratzaile ezberdinak, helburu ezberdinetarako

Bi ipuinetan izan ezik, gainerakoetan narratzaile batek kontatzen dituela ipuinak argitu du. ‘Olinpiadek lasaitu egiten naute’ ipuina lehenengo pertsonan idatzi zuen, «irakurleari zuzenean kontatu nahi nion apur bat interpelatuz edo», azaldu du.

Eta narratzaile batek kontatzen ez duen bigarren ipuina ‘Atzera kontaketa bat katastrofera’ da. Animalien ahotsetik idatzita dagoela esan du, eta ipuin honekin zalantzak izan zituela aitortu du, «antropozentrismo eta dudako zilegitasun pila bat», baina adierazi du animalien ahotsetik idatzi nahi zuela ipuin bat, espezie harremanak eta hor dauden botere eskalak islatzen saiatu dela «modu organikoagoan, niri baserriak, besteak beste, hori erakutsi didalako: gurekin batera munduan dauden izaki eta elementuei agentzia propioa aitortzen», zehaztu du.

Galdera bat pausatu du: «Zuek zein pertsonatan hitz egiten duzue zuen buruarekin? Baduzue narratzailerik zuen elkarrizketa intimoetan?». Hirugarren pertsonan idatzi dituen bost ipuinetan narratzailea «ahots bat izan da esan nahi nuena adierazteko», kontatu du.

Usainak, maskotak, A-8a

Askotarikoak dira jorratu dituen gaiak bada Mendigurenen ustez arreta ematen duen bat: usainen presentzia. «Nora joaten dira usainak dauden lekutik desagertzen direnean?» burura etorri eta hortik abiatu zuen ipuin liburuko laugarren narrazioa Urienek, «usainak ere ez daude besterik gabe, agentzia bat dute», gehitu du aurkezpenean.

Aipaturiko espezieen arteko harremanak, «modu organikoan» landu nahirik iritsi zen ‘Atzera kontaketa bat katastrofera’ ipuinera, eta ikuspegi hiritarretik anmakuekin nola harremantzen garen zalantzari eutsi nahi izan zion. Maskotak, etxeabereak eta piztiak azertu ditu.

Bidearena da errepikatzen den beste elementuetako bat, lehenengo ipuina hain zuzen ere, auto bidaia bat dela azaldu du. Euskal Herriko lur ezberdinak zapaltzen ditu liburuak eta A-8 autopistaren mutur batetik bestera bizi dira kontakizun hauetako pertsonaiak.

Idazketa prozesua

Idazteko denbora mugatua eta baldintzatua izan duela adierazi du idazleak, eta aitortu prozesua pixka bat «kaotikoa» izan dela: «Intuizioz edo txispa moduko batetik sortu zaizkit ipuinen abiapuntu batzuk». Prozesuan «zoriari adi eta sormenari zoli egon naiz», aitortu du, baina hori ez erromantizatzeko eskaera egin du, gero eseri eta lan egin behar dela kontatu baitu. Eskuz idatzi zituen lehen ipuinak, «paparrean ehun zaldi trostan» balitu bezala, baina gero ordenagailu parean eseri eta lan egin duela, eta ondorioz intuizioz eta diziplinaz plazaratu dela liburu hau.

Aldarri bat ere egin du aurkezpenaren amaieran Urienek: «Ezin ahaztu munduaren engranajean bakoitza zein kokapenetatik ari den. Nik aukera izan dut, faktore eta baldintza material mordo batengatik, liburua idatzi eta publikatzeko. Agian, oraintxe erail dute idazten ari zen norbait, esate baterako, Gazan. Aulkian idazten dugu baina ezin dugu bizi garen mundutik isolatu eta geure kokapenaren kontzientziari bizkarra emanda bizi. Pozik nago emaitzarekin, eta kontziente izan gura nuke zenbat baldintzek egon behar duten gutxigora behera zure alde horretarako».