Frankismoaren urteetan sortutako EAS (Eusko Alderdi Sozialista), gero EHAS (Euskal Herriko Alderdi Sozialista) bihurtu zen Iparraldeko HAS (Herri Alderdi Sozialista)-rekin bateginik. Beste urrats bat HASI sortzea izan zen Eusko Sozialistak taldearekin bilduta eta alderdi horretan bigarren idazkari nagusia Txomin Ziluaga aukeratua izan zen.

Gertuko harreman pertsonala bilatzen zuen beti Txominek; laguntasuna azaltzea premiazkoa izaten zitzaion maiz. Askotan ordea, eztabaida politikoaren garraztasunak zapaldu zuen, beste hainbeste zapaldu gintuen bezala. Txomin, hitz gutxitan irudikatzekotan, ezkerzalea zela esan beharko nuke nik; beti ezkerraren kezka orokorretan murgildurik ibiltzen zen

Bide-lagun izandako Txomin Ziluagaren oroimenez eta omenez gogoeta xumea egin nahiko nuke nik orain. Beste askorekin batera biok ezker abertzale politikoaren sorkuntzan genbiltzen garai hartan, anitzak izan ziren gure eztabaidak. Garapena ez zen erraza gertatu, ezta kontraesanik gabea, eztaere eztabaidarik edo hutsegiterik gabea, baina ahal bezala egindakoak badirau eta hor dago.

Eztabaida sutsu haietako bat aipatzekotan, erakundeetan esku hartzea ala ez hartzea gogoratu beharko litzateke; politikagintzaren lehentasuna ala ez, alegia.

Urteak arrapaladan joan ziren, mendez aldatu gara eta Altsasuko Mahaiko hazia zuhaitz egiten ikusi dugu. Sigla anitz haien ekarpenarekin ez-ezik, beste indar askoren batuketarekin enborra bilakatu da esker abertzalea.

Txomin Ziluagak Euskal Herriko bakearen eta ezker abertzalearen politikako hastapenak ezagutu ahal izan ditu; hori izan da bere zoria hil aurretik. Egia da bakea ez dela oraindik osoa; besteak beste, hor daudelako euskal preso politikoak eta legedi eta erakunde bereziak. Egia da baitaere, politikagintzan eta normalkuntzak ez direla oraindik lehen urratsak baizik eman. Baina halere, Euskal Herriko eta EAEko gehiengo aurrerakoi eta ezkerzaleak ez dio ezker abertzaleari ordezkaritza nagusia eman, nahiz eta zalantzarik gabe emanen dion. Izan ere, Euskal Herriaren erabaki eskubidea aurrera eramateko adorea soilik ezker abertzaleari baitagokio, datozen urteetako jarduerak argi eta garbi azalduko duen bezala.

Askatasunaren ezkaratzean dago Euskal Herria, Txomin.