Ez duzu zalantzarik txikiena ere agertu Arabaren aldamenean hegoaldetik, Errioxako elkarte autonomoan, euskara bertako ondare kultural moduan aitor dezaten aipatu eremuko parlamentuko kideei aholkatzeko orduan. Eta txalotu egiten dut zure atrebentzia, are gehiago kontuan harturik ohituta gaituzula adierazpenak eta azalpenak ongi neurtuta egiten eta ematen gehienetan. Donemiliaga Kukulako glosak, Ojacastroko fueroa eta toponimia aipatu dituzu arrazoi moduan, errioxarrek euskara haien ondaretako onar dezaten. Eta, atzera berriz, txalotzeko modukoa iruditzen zait erakutsi duzun zaletasuna gure hizkuntzaren historiarekiko. Pisuzko arrazoiak hirurak ala hirurak eta pisuzkoak ez eze kontrastatuak edo, nolabait esateko, egiaztatuak ere bai. Euskal hizkuntzalari batek ere ez ditu zalantzan jartzen. Pirinioen hegoaldean euskaraz idatzitako hitzik zaharrenak omen Donemiliagako Kukulakoak. Hala uste genuen guztiok duela hamarren bat urte arte gutxienik. Ez da inolako eztabaidarik izan euskal hizkuntzalarien artean, egun oraindik zehatz-mehatz zer adierazten duten ez badakigu ere.

Baina duela hamar urte, Erkoreka jauna, Ajuria Eneatik Donemiliaga Kukula baino askoz ere gertuago dagoen Iruña-Veleia moduan ezaguna egin den indusketa lekuan, euskaraz idatzitako zenbait grafito agertu ziren. Faltsuak? Benetakoak? «Adituak» ez datoz bat. Ez dira, dirudienez, horren aditu, ezen arrazoiketa hutsaren bitartez ezin baitute afera argitu. Bitartean, grafitoak aurkitu zituztenak auzipeturik eta kaleraturik. Hamar urte dagoeneko auzia erabaki gabe eta euskal instituzio guztiak beste alde batera begira. Zer garrantzia izan dezake euskararen aztarna zaharrenak hainbat mendetan aurrera daitezkeela ziurtatzeak? Eta Araban K.o. III-IV mendeetan euskara hitz egin zitekeela jakiteak?

Eusko Jaurlaritzari ez zaio orain arte ezer entzun Iruña-Veleiako aferari buruz. Errioxarren euskararekiko atxikipenak («souvenir» kultural moduan baliatzeko ziur aski) bai arduratzen du nonbait, baina ez bertako hizkuntza ofizialaren historia hobeki ezagutzeak. Herri honetako hizkuntza eta historiarekiko atxikipena erakutsi duzu aldameneko Errioxaren kasuan, bada eman ezazu, mesedez, urrats bat gehiago eta bidera ezazu Iruña-Veleiako grafitoen azterketa arkeometrikoak burutzearena lehenbailehen. Ez dut zalantzarik badagoela zure esku egiteko hori. Kasurik okerrenean ere, hamar urteko amesgaiztoari amaiera emateko baliagarri izanen da eta mesede galanta eginen diozu hainbeste denboran zer egin ez dakien epaileari. Euskaltzaleok, bestalde, beharrezkoa dugu.